• 1.1 Το δίκτυο υπολογιστών που χρησιμοποιείται είναι το Internet

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα προτιμούν να χρησιμοποιούν για παροχή εκπαίδευσης το παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών Internet. Eκατομμύρια χρήστες χρησιμοποιούν το Internet που αποτελεί το μεγαλύτερο και ισχυρότερο δίκτυο υπολογιστών παγκοσμίως. Πανεπιστήμια, κολέγια, σχολεία, εμπορικές εταιρίες και ιδιώτες συνδέονται στο Internet και έτσι δημιουργούνται νέες ευκαιρίες για εκπαίδευση από απόσταση. Οι δυνατότητες του Internet είναι γνωστές. Για την λειτουργία μιας εικονικής-δυνητικής τάξης σε πραγματικό χρόνο συνήθως χρησιμοποιούνται οι δυνατότητες μετάδοσης με ήχο (audio) και εικόνα (video), οι επικοινωνίες με γραπτά κείμενα και οι Whiteboards (λευκοί πίνακες) με τους οποίους οι χρήστες ανταλλάσσουν σχεδιαγράμματα. Τα σχεδιαγράμματα τα σχεδιάζουν εκείνη την στιγμή ή εισάγουν έτοιμα σχέδια, εικόνες, αρχεία κειμένου και τα επεξεργάζονται από κοινού όλοι όσοι συμμετέχουν στην επικοινωνία.

Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο e-mail μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικοινωνία εκπαιδευτικών και μαθητών με γραπτά κείμενα σε μη πραγματικό χρόνο. Τα συστήματα BBS (Bulletin Board Systems) μαζί με τις ομάδες ειδήσεων και συζητήσεων (newsgroups) του USENET και τις λίστες συζητήσεων που δημιουργούνται με προγράμματα listserv, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ομαδικές συζητήσεις ασύγχρονης επικοινωνίας με στόχο την καθοδήγηση μαθητών από απόσταση, την εκπαίδευση ομοβάθμιων, την ανακοίνωση πληροφοριών εκπαιδευτικού περιεχομένου και για την συμπλήρωση και βαθμολόγηση εργασιών από απόσταση. To πρόγραμμα I-phone, επιτρέπει επικοινωνία με φωνή σε πραγματικό χρόνο, ενώ το voice mail επιτρέπει να αφήσει κάποιος ηχητικό μήνυμα σε χρήστες και αυτοί να το ακούσουν άλλη χρονική στιγμή. Ο Παγκόσμιος Ιστός (WWW) με χρήση πολυμέσων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παρουσίαση μαθημάτων με μορφή κειμένων hypertexts, γραφικών, αρχείων audio ήχου και video εικόνας, ακόμη για ομαδικές τηλεδιασκέψεις σε πραγματικό χρόνο με μετάδοση εικόνας και ήχου με την τεχνολογία streaming ή με το πρωτόκολλο ΜΒΟΝΕ. Κάθε πανεπιστήμιο μπορεί να φτιάξει Ιστοσελίδες για να ανακοινώνει τις πληροφορίες που θέλει, αλλά και για να δημιουργήσει εικονικές-δυνητικές τάξεις στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW), με διδασκαλία σε πραγματικό χρόνο, που είναι προσoμοίωση της διδασκαλίας σε μια πραγματική τάξη. Για την δημιουργία εικονικής-δυνητικής τάξης χρησιμοποιούνται προγράμματα όπως το ClassPoint που αξιοποιούν όλες τις δυνατότητες που αναφέρθηκαν. Πολλές εφαρμογές εκπαίδευσης σχεδιάζονται και μεταδίδονται μέσω του Παγκόσμιου Ιστού (WWW). Εδώ περιγράφονται οι δυνατότητες του δικτύου υπολογιστών, οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην εκπαίδευση από απόσταση.

• 1.2 Τρεις γενικοί τρόποι χρήσης

Πολλοί ειδικοί, όπως ο Berge (1995), διακρίνουν τρεις ή και περισσότερους διαφορετικούς τρόπους χρήσης των δικτύων υπολογιστών. "Τηλεδιάσκεψη (conferencing), Οργάνωση πληροφοριών, πληροφορική (infomatics) και καθοδήγηση μαθητών με την βοήθεια υπολογιστή (CAI: Computer Assisted Instruction)" (Berge & Collins, 1995a). Αυτοί σε γενικές γραμμές είναι οι παρακάτω:

α) Τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα, δηλαδή ομαδική επικοινωνία πολλών ή λίγων ατόμων και ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο (με προγράμματα τύπου IRC, MUDs, MOOs) ή σε ασύγχρονη επικοινωνία (με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο E-mail). Υπάρχει η τηλεδιάσκεψη με εικόνα (video) και φωνή (audio) σε σύγχρονη ή ασύγχρονη επικοινωνία, ή η τηλεδιάσκεψη μόνο με φωνή. Αν οι υπολογιστές που χρησιμοποιούνται έχουν κάμερα, κάρτα video μπορεί κάποιος να στείλει την εικόνα του στους συνομιλητές του σε πραγματικό ή μη πραγματικό χρόνο. Αν ο υπολογιστής έχει κάρτα ήχου, μικρόφωνο, ηχεία και είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο υπολογιστών μπορεί κάποιος να μιλήσει σε πραγματικό χρόνο από μικρόφωνο όπως μιλάει και στο τηλέφωνο (με πρόγραμμα όπως το I-phone). Μπορεί με το Voice-mail να αφήσει μήνυμα φωνής σε χρήστη και εκείνος να το ακούσει άλλη στιγμή. Το Voice mail λειτουργεί σαν ένας αυτόματος τηλεφωνητής. Προγράμματα άμεσης επικοινωνίας με γραπτά κείμενα είναι τα write, talk, ICQ, IRC, MUDs, MOOs που επιτρέπουν την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων σε πραγματικό χρόνο. Μπορούν να χρησιμοποιούνται πολυμέσα. Η εικόνα video μπορεί να μεταδοθεί με υπηρεσίες διανομής multicast (πολλαπλή μετάδοση, από έναν προς πολλούς ή από πολλούς προς πολλούς). Υπάρχουν ακόμη και υπηρεσίες μετάδοσης video σε πραγματικό χρόνο. Η τεχνολογία μετάδοσης video στο Internet βασίζεται κυρίως στους αλγόριθμους συμπίεσης. Προγράμματα που επιτρέπουν την επικοινωνία με εικόνα και φωνή είναι το CU-SeeMe, το Microsoft NetMeeting και άλλα. Για την εκπαίδευση από απόσταση χρησιμοποιείται το ClassPoint της εταιρίας White Pine Software ή παρόμοια προγράμματα που δημιουργούν εικονικές-δυνητικές τάξεις στον Παγκόσμιο Ιστό. Yπάρχουν προγράμματα για ομαδικές συνεδριάσεις όπως το MeetingPoint. Τα προγράμματα αυτά περιγράφονται σε άλλη ενότητα. Υπάρχουν προγράμματα όπως το RealPlayer που μπορούν να στέλνουν streaming εικόνα (video) και ήχο (audio) σε πραγματικό χρόνο. Για επικοινωνία μόνο με ήχο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το I-phone ή παρόμοιο πρόγραμμα. Κάποιος που διαθέτει το Real Video Player μπορεί να συνδεθεί στην Ιστοσελίδα ενός πανεπιστημίου και να παρακολουθήσει μαθήματα ή εργαστηριακά πειράματα με τη μορφή streaming video.

Για ασύγχρονη παρουσίαση μαθημάτων μπορούν να βιντεοσκοπούνται παρουσιάσεις από πραγματικές τάξεις και να μετατρέπονται σε αρχεία ψηφιακού video της μορφής .MPEG, .AVI κ.λ.π., τα οποία να αποθηκεύονται σε CD-ROM. Το σύστημα συμπίεσης MPEG1 δημιουργεί αρχεία video που αποθηκεύονται σε Video CD, ενώ το σύστημα συμπίεσης MPEG2 δημιουργεί αρχεία video που αποθηκεύονται σε DVD Video. Το σύστημα MPEG2 χρησιμοποιεί μεταβλητή συμπίεση και βελτιστοποιεί την εκμετάλλευση χωρητικότητας, εξαλείφοντας περιττά δεδομένα, όπως π.χ. σειρά διαδοχικών σκηνών με ασήμαντες μεταβολές μεταξύ τους. Επιτρέπει υψηλό βαθμό συμπίεσης για σύλληψη πολύπλοκων εικόνων με τα ακριβή τους χρώματα. Τα αρχεία ψηφιακού video μπορούν να αποθηκεύονται σε κάποια κοινή περιοχή του δικτύου, ώστε να μπορούν οι μαθητές οποιαδήποτε χρονική στιγμή να βλέπουν τις παρουσιάσεις. Ένας υπολογιστής συνδεδεμένος στο δίκτυο μπορεί να συνδέεται με συσκευή DVD, να μεταφέρει αρχεία της μορφής MPEG2 από το δίκτυο και να τα εγγράφει σε DVD. Ο μαθητής μπορεί να παρακολουθεί μαθήματα που διδάξει παλαιότερα ο καθηγητής και μπορεί ταυτόχρονα να επικοινωνεί με τον καθηγητή σε πραγματικό χρόνο και να ρωτά τις απορίες του ή να στέλνει μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου e-mail με απορίες. Η ασύγχρονη επικοινωνία με ήχο ή γραπτά κείμενα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ομαδικές συζητήσεις πάνω στα μαθήματα και για να δίνει απαντήσεις ο καθηγητής στις απορίες μαθητών. Οι μαθητές όταν θέλουν μπορούν να θέτουν τις ερωτήσεις τους και ο καθηγητής να τις βλέπει και να απαντά σε άλλη χρονική στιγμή. Ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα παλαιότερο μάθημα που είναι βιντεοσκοπημένο σαν επιπλέον βοήθημα στη μελέτη του όπως χρησιμοποιεί τα βιβλία του μαθήματος και τις γραπτές σημειώσεις, για να δει ποια σημεία του μαθήματος τονίζει ο καθηγητής.

Μπορούν παράλληλα να γίνονται ομαδικές συζητήσεις που κατευθύνονται από τον καθηγητή, συζητήσεις που κατευθύνονται από ομάδες μαθητών οι οποίοι παρουσιάζουν εργασίες, συζητήσεις μαθητών που συνεργάζονται για να κάνουν μια εργασία, αυθόρμητες συζητήσεις, ομαδικές συζητήσεις μαθητών, ή συζητήσεις καθηγητών, κοινές συζητήσεις όπου επικοινωνούν μαθητές καθηγητές, γονείς και άλλα άτομα και κοινωνικοί φορείς. Οι δυνατότητες για ομαδικές επικοινωνίες είναι απεριόριστες στο δίκτυο υπολογιστών και εξασφαλίζουν την μεγάλη συμμετοχή ατόμων από μακρινές ή κοντινές περιοχές.

β) Οργάνωση, διαχείριση πληροφοριών. Η οργάνωση, διαχείριση των πληροφοριών

είναι η αποθήκευση, η αρχειοθέτηση, η διατήρηση και η αναζήτηση των πληροφοριών. Υπάρχουν βιβλιοθήκες και κατάλογοι στοιχείων για κοινή χρήση που δημοσιεύονται στο δίκτυο (OPACs: Online Public Access Catalogs) και βάσεις δεδομένων. Κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα μπορεί να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων όπως η ERIC (Educational Resources Information Center). Η ERIC είναι κέντρο παροχής εκπαιδευτικών πληροφοριών και υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ψάξει κανείς αυτή την βάση δεδ?μένων. Στη διεύθυνση http://www.aspensys.com βρίσκεται η ERIC του National Library of Education (κρατική βιβλιοθήκη για την εκπαίδευση στις Η.Π.Α.). Σε περιοχές του δικτύου μπορούν να δημιουργηθούν βάσεις δεδομένων και σε αυτές να αποθηκευτούν προγράμματα και αρχεία δεδομένων (π.χ. αρχεία προγραμμάτων για εικόνες, ήχους, κείμενα, αρχεία video και audio), στα οποία να έχει πρόσβαση οποιοσδήποτε χρήστης μέσω του δικτύου υπολογιστών. Οι χρήστες του δικτύου έχουν δυνατότητα πρόσβασης με αλληλεπίδραση σε αυτές τις περιοχές και μπορούν παίρνουν προγράμματα ή πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν. Στις Ιστοσελίδες των πανεπιστημίων μπορούν να ανακοινώνονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για τους φοιτητές.

Υπάρχουν ακόμη συστήματα πληροφόρησης πανεπιστημίων (CWIS: Campus-Wide Information Systems),συστήματα πληροφόρησης ευρείας περιοχής (WAIS: Wide-Area Information Systems) και προγράμματα διαχείρισης των πληροφοριών όπως το Gopher, τοVeronica και άλλα παρόμοια" (Berge & Collins, 1995a).

Στο Internet υπάρχουν προγράμματα search engines (μηχανές αναζήτησης πληροφοριών). Ο χρήστης πληκτρολογεί λέξεις-κλειδιά και τα προγράμματα αναζητούν διευθύνσεις που περιέχουν πληροφορίες σχετικές με αυτές τις λέξεις. Οι πιο γνωστές μηχανές αναζήτησης είναι οι Altavista (http://www.altavista.digital.com), Yahoo. (http://www.yahoo.com), Lycos (http://www.lycos.com), Excite (http://www.Excite.com), Magellan (http://www.mckinley.com), Infoseek (http://www..infoseek.com), Fireball (http://www.fireball.com), LookSmart (http://www.looksmart.com), NorthernLight (http://www.nlsearch.com), MetaCrawler (http://www.metacrawler.com) WebCrawler (http://www.webcrawler.com), Snoopie (http://www.snoopie.com) και άλλες. Η αναζήτηση πληροφοριών διευκολύνεται πάρα πολύ με τα συστήματα αυτά. Ορισμένα πανεπιστήμια δημιουργούν βάσεις δεδομένων και τις προσθέτουν αυτόματα στις μηχανές αναζήτησης. Κάποιες μηχανές αναζήτησης δίνουν στο χρήστη δυνατότητα να ψάχνει τα στοιχεία που θέλει χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα πολλές άλλες μηχανές αναζήτησης. Ένα μειονέκτημα των μηχανών αναζήτησης είναι ότι συχνά ο χρήστης δεν βρίσκει αμέσως τις πληροφορίες που ψάχνει αν δεν πληκτρολογήσει τις σωστές λέξεις-κλειδιά και μπορεί να αφιερώσει πολύ χρόνο για να βρει τις συγκεκριμένες πληροφορίες ψάχνοντας μέσα από ένα πλήθος διευθύνσεων που του εμφανίζει το πρόγραμμα.

γ) Καθοδήγηση και διδασκαλία μαθητών με την βοήθεια του υπολογιστή. (CAI: Computer Assisted Instruction). Σε αυτή την περίπτωση έχουμε διδασκαλία με την βοήθεια υπολογιστή Ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως μια διδακτική μηχανή που παρουσιάζει μεμονωμένα μαθήματα. Όταν η επικοινωνία μέσω υπολογιστών χρησιμοποιείται για καθοδήγηση και για να δοθούν εντολές στο μαθητή (π.χ. για να κάνει μια εργασία), ο υπολογιστής αναλαμβάνει την παρουσίαση των πληροφοριών και πρέπει να περιέχει όλες τις απαντήσεις στις πιθανές απορίες του μαθητή.

Στην καθοδήγηση από απόσταση υπάρχει κάποια διδακτέα ύλη μαθημάτων (courseware) και ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα πληροφορικής software με αυτοματοποιημένες λειτουργίες παρουσίασης πληροφοριών. Ακόμη χρησιμοποιούνται και βοηθήματα όπως βιβλία, εικόνες βίντεο και βάσεις πληροφοριών που υπάρχουν στο δίκτυο. Το πρόγραμμα λογισμικού software που απαντά αυτόματα στις απορίες του μαθητή ανήκει στην κατηγορία C.M.I. (Computer Managed Instruction) (= διαχείριση διδασκαλίας από τον υπολογιστή). Το πρόγραμμα χρησιμοποιεί το δίκτυο υπολογιστών για να κατευθύνει τις πηγές διδασκαλίας και να παρακολουθεί την πρόοδο του μαθητή σε όλη τη διάρκεια των μαθημάτων. Ο υπολογιστής χρησιμοποιείται για την οργάνωση της διδασκαλίας. Η διδασκαλία ενδέχεται να μην παραδίδεται από τον υπολογιστή αλλά ο υπολογιστής να ελέγχει τις γνώσεις του μαθητή. Πολλές φορές χρησιμοποιείται εκπαιδευτικό λογισμικό με πολυμέσα, το οποίο παρουσιάζει τρισδιάστατα γραφικά, εικόνες, αρχεία video και audio. Ακόμη στο εκπαιδευτικό λογισμικό μπορεί να υπάρχει μια βάση δεδομένων με πολλές ερωτήσεις και πρόγραμμα δημιουργίας τεστ που επιλέγει τυχαία κάποιες ερωτήσεις από την βάση δεδομένων και παράγει αυτόματα ένα διαγώνισμα για τους μαθητές. Όταν το πρόγραμμα αυτό χρησιμοποιείται για πραγματικές εξετάσεις με εποπτεία των μαθητών, για να μην απομνημονεύσει ο μαθητής τις ερωτήσεις και απαντήσεις του προγράμματος, το πρόγραμμα δεν επαναλαμβάνει σε άλλο διαγώνισμα τις ερωτήσεις που έχει απαντήσει σωστά ο μαθητής. Πολλά προγράμματα εκπαιδευτικού λογισμικού συνδέουν άμεσα τον χρήστη στο δίκτυο υπολογιστών και παρέχουν περιβάλλοντα με τρισδιάστατα γραφικά, επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο. Στα προγράμματα αυτά γίνεται προσπάθεια να προσαρμοστούν διάφορες παιδαγωγικές και διδακτικές μέθοδοι, ώστε ο μαθητής να αποκτήσει γνώσεις με ευχάριστο τρόπο σαν να παίζει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι. Ο καθηγητής που διδάσκει από απόσταση μπορεί να χρησιμοποιήσει το εκπαιδευτικό λογισμικό σαν πρόσθετο μέσο διδασκαλίας.

Όταν το δίκτυο υπολογιστών χρησιμοποιείται με έναν από τους παραπάνω τρεις τρόπους α), β) ή γ) τότε παρέχει πολλές λειτουργίες που είναι οι παρακάτω όπως τις περιγράφει ο Ζane Berge (1995):

-"Πληροφόρηση και καθοδήγηση των μαθητών από τον καθηγητή με συμβουλές και γραπτές οδηγίες.

-Υποστηρίζει σχολικές εργασίες που πρέπει να εκτελεστούν από τους μαθητές μέσα στην τάξη και ομαδικές εργασίες κοινωνικού χαρακτήρα όπου οι μαθητές καλούνται να επιλύσουν προβλήματα σε συνεργασία με άλλους μαθητές από την χώρα τους ή από άλλες χώρες.

-Συζητήσεις με αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών και άλλων ατόμων από την ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα

-Διδακτικές διαδικασίες, δηλαδή παρέχεται το περιεχόμενο του κύκλου μαθημάτων, γίνεται ανάθεση εργασιών στους μαθητές, ή δημοσιεύονται διάφορες πληροφορίες σχετικά με τα μαθήματα και τις εργασίες της τάξης.

-Ανεύρεση πληροφοριών είτε μέσα από τα διάφορες βάσεις πληροφοριών που υπάρχουν στο δίκτυο, όπως τα OPACs, ERIC ,είτε μέσα από εμπορικές βάσεις δεδομένων, είτε με βάσεις δεδομένων που δημιουργούνται από βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων.

-Διαχείριση του κύκλου μαθημάτων, π.χ. συμβουλευτική καθοδήγηση, παραδόσεις των μαθημάτων που περιέχονται στον κύκλο, αξιολόγηση ή βαθμολόγηση των εργασιών, λήψη εργασιών από τους μαθητές και αποστολή των βαθμολογημένων εργασιών στους μαθητές.

-Κοινές συζητήσεις μέσα από λίστες συζητήσεων του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (discussion lists). Οι λίστες αυτές απαιτούν απαραίτητο λογισμικό που λέγεται Listserv software για αυτόματη λειτουργία αποστολής και λήψης μηνυμάτων .

-Αλληλεπιδραστικές συζητήσεις πραγματικού χρόνου, στις οποίες μετέχουν δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί ή άλλοι ομοβάθμιοι, με σκοπό να ανταλλάξουν απόψεις, καθώς και για διατήρηση δημοσίων σχέσεων.

-καθοδήγηση μέσω υπολογιστή με διαλέξεις και σεμινάρια, με προγράμματα εξομοίωσης (simulations) και με ασκήσεις.

-Επαγγελματική ανάπτυξη του κάθε ατόμου καθώς μέσα από το δίκτυο συνδέεται με άλλα πρόσωπα που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα. Αυτό επιτυγχάνεται εύκολα μέσα στις λίστες συζητήσεων που η κάθε μία έχει εξειδικευμένο θέμα συζήτησης.

-Διευκόλυνση στις συνεργασίες .

-Ατομικές και ομαδικές παρουσιάσεις εργασιών

-Κριτική ερευνητικών εργασιών από ομοβάθμιους, και προγράμματα μάθησης για ομάδες ομοβάθμιων, διδακτικά σεμινάρια σε ομάδες ομοβάθμιων, και συμβούλια ομοβάθμιων.

.-Πρακτική εξάσκηση και εξοικείωση στη χρήση των νέων τεχνολογιών” (Berge & Collins, 1995a).

-Ομαδική χρήση εξομοιωτικών μοντέλων με τρισδιάστατα γραφικά που σχηματίζονται στον υπολογιστή και μιμούνται πραγματικές καταστάσεις στα συστήματα εικονικής-δυνητικής πραγματικότητας (V.R.). Για παράδειγμα, με το σύστημα QuickTime V.R. της Apple, για υπολογιστή Macintosh ή για Windows, μπορεί να σχεδιαστεί αρχείο QTVR, που περιέχει ταινία εικονικής-δυνητικής πραγματικότητας (Virtual Reality Movie). Στο πρόγραμμα αυτό σχεδιάζεται ένα μοντέλο τριών διαστάσεων, π.χ. μια μηχανή και ο χρήστης μπορεί να το βλέπει πανοραμικά, να κάνει εστίαση (zoom), να βλέπει λεπτομέρειες σε συγκεκριμένα σημεία, να το περιστρέφει, να το συναρμολογεί, να το υποβάλλει σε πειράματα, να το ελέγχει σε διάφορες συνθήκες λειτουργίας, κ.λ.π. Επίσης μπορούν να σχεδιάζονται μοντέλα που μιμούνται πιθανές καταστάσεις σε ένα εργαστήριο φυσικής και ο χρήστης να εκτελεί πειράματα φυσικής, να σχεδιάζονται εικονικά-δυνητικά κτήρια και ο χρήστης να βλέπει πώς φαίνεται το κτήριο όταν είναι μέσα σε αυτό. Υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση. Ο κατάλληλος σχεδιασμός των προγραμμάτων απαιτεί εμπειρία και γνώσεις παιδαγωγικής από τους προγραμματιστές και συνεργασία με καθηγητές και ειδικούς.

-Επικοινωνία με φωνή και εικόνα πολλών ατόμων σε πραγματικό χρόνο και δημιουργία εικονικών-δυνητικών τάξεων, όπου η διδασκαλία προσομοιώνει την πραγματική διδασκαλία μέσα στην τάξη. Το δίκτυο υπολογιστών μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο αν γίνει εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του στην εκπαίδευση. Ο σχεδιασμός της εκπαίδευσης από απόσταση πρέπει να γίνεται με στόχο να καλύψει τις ανάγκες μάθησης του εκπαιδευόμενου

Οι ειδικοί, όπως ο Schuler και ο Berge, εξετάζουν διάφορες μεθόδους για την χρήση του δικτύου υπολογιστών στην εκπαίδευση. Διαπιστώνουν ότι η επικοινωνία μέσω υπολογιστών παρέχει πλεονεκτήματα, στην εκπαίδευση, διαπιστώνουν όμως και ύπαρξη μειονεκτημάτων. Όλοι συμφωνούν ότι από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι η ανεξαρτησία από τον χρόνο και την απόσταση. "Η άνεση των φοιτητών ή των καθηγητών να έχουν πρόσβαση στο δίκτυο υπολογιστών στο σπίτι ή στο γραφείο είτε στο σχολείο, βοηθά σε αρκετές περιπτώσεις να ανταποκριθούν καλύτερα στα καθημερινά καθήκοντα τους, όπως είναι οι εργασίες τους τα ταξίδια τους και η επικοινωνία με την οικογένεια τους" (Berge & Collins, 1995a). Στην ανεξάρτητη μάθηση, ο μαθητής μπορεί να παρακολουθεί μαθήματα από το σπίτι και να εργάζεται με τους δικούς του ρυθμούς και τον χρόνο που του χρειάζεται. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ατόμων με ειδικές ανάγκες, που δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι, αυτή η μορφή εκπαίδευσης μπορεί να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική. Το διδακτικό υλικό, οι σημειώσεις του καθηγητή, τα κείμενα του μαθήματος, φτάνουν στο μαθητή μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) και του Παγκόσμιου Ιστού (WWW). Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο μαθητής μπορεί να στέλνει τις ασκήσεις που λύνει, τις εργασίες του και να τις λαμβάνει στο σπίτι του βαθμολογημένες από τον καθηγητή. Η ταχύτητα με την οποία μελετά και εργάζεται ο μαθητής είναι διαφορετική από την ταχύτητα που εργάζονται οι άλλοι μαθητές, ιδιαίτερα όταν ο μαθητής είναι άτομο με ειδικές ανάγκες. Με την μέθοδο ανεξάρτητης μάθησης ο μαθητής μπορεί να μελετήσει και να εργαστεί την χρονική στιγμή που είναι περισσότερο ξεκούραστος, ή σε στιγμές που δεν υπάρχει περίπτωση να τον διακόψει κάποιος. Επιπλέον πλεονεκτήματα του δικτύου είναι η δυνατότητα επικοινωνίας με καθηγητές που διδάσκουν σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, η δυνατότητα να παρακολουθήσει κάποιος την διδασκαλία του ίδιου μαθήματος από διαφορετικούς καθηγητές, η δυνατότητα ομαδικής συνεργασίας, η πρόσβαση σε πολύ μεγάλες πηγές πληροφοριών και βάσεις δεδομένων του δικτύου, η δυνατότητα παρουσίασης εργασιών του μαθητή σε ένα ευρύ κοινό. Ένας καθηγητής που προετοιμάζεται να διδάξει ένα μάθημα μπορεί να παρακολουθεί πώς διδάσκεται το ίδιο μάθημα σε άλλα πανεπιστήμια, να παίρνει ιδέες και να βελτιώνει τις δικές του μεθόδους διδασκαλίας.

Οι εκπαιδευτικοί που ασχολούνται με την μάθηση εξ αποστάσεως οραματίζονται μια ιδανική μέθοδο καθοδήγησης μέσω υπολογιστή με την οποία να μπορούν να διδάσκουν στους μαθητές τους οτιδήποτε, οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Έτσι αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν το δίκτυο υπολογιστών που οι δυνατότητες του μπορούν να προσεγγίσουν αυτόν τον επιθυμητό στόχο. Ένα μειονέκτημα που μπορεί να αναφερθεί είναι ότι συχνά χρειάζεται πολύς χρόνος για να φορτώσει κάποιος στον υπολογιστή του προγράμματα πολυμέσων που φέρνει από το Internet, όταν χρησιμοποιεί ένα πρόγραμμα browser (πρόγραμμα εξερεύνησης του Παγκόσμιου Ιστού ). Όταν χρησιμοποιούνται τα δίκτυα ΑΤΜ, οι ταχύτητες είναι μεγαλύτερες και έτσι λύνεται αυτό το πρόβλημα. Η αύξηση της ταχύτητας εξασφαλίζεται με τις τηλεφωνικές γραμμές οπτικών ινών και ISDN που παρέχουν πολλές υπηρεσίες στις τηλεπικοινωνίες όπως δημιουργία Switched Network (δίκτυο μεταγωγής) και Packet Switched Network (δίκτυο μεταγωγής πακέτων δεδομένων) και δυνατότητες τηλεδιάσκεψης. Με προγραμματισμό Java ή με CGI script μπορεί να δημιουργηθεί στον Παγκόσμιο Ιστό επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο με γραπτά κείμενα. Μία εκπαιδευτική Ιστοσελίδα μπορεί να παρέχει στατικές πληροφορίες με μορφή κειμένου και παράλληλα να παρέχει αλληλεπιδραστικές πληροφορίες, επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο, μαθητή-καθηγητή ή μαθητή-μαθητή. Υπάρχουν προγράμματα που δημιουργούν βάσεις δεδομένων που μπορούν να συνδέονται στην Ιστοσελίδα και να περιέχουν πληροφορίες για τα μαθήματα, οδηγίες για τους μαθητές, προγράμματα εκπαιδευτικού λογισμικού με πολυμέσα, κείμενα, σημειώσεις του καθηγητή, και άλλο εκπαιδευτικό υλικό.

Παρακάτω περιγράφονται δύο μορφές τηλεδιάσκεψης. Η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα και η τηλεδιάσκεψη με εικόνα (video) και ήχο (audio). Τα γραπτά κείμενα είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος στην επικοινωνία μέσω υπολογιστών μέχρι σήμερα Όλες οι μορφές επικοινωνίας στο Internet βασίζονται στην ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων μικρού ή μεγάλου μεγέθους. Η μετάδοση εικόνας και ήχου αναμένεται ότι θα επικρατήσει στα περισσότερα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση, διότι εξασφαλίζει μια πιο φυσική και πιο εντυπωσιακή επικοινωνία. Χρειάζεται όμως βελτίωση στις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται ώστε να επιτευχθεί η μετάδοση σήματος με υψηλές ταχύτητες και με την ποιότητα εικόνας τηλεόρασης χωρίς να καταλαμβάνεται μεγάλο εύρος ζώνης του δικτύου. Για την μετάδοση εικόνας (video) και ήχου (audio) στο Internet έχει δημιουργηθεί το πρωτόκολλο IP multicast (= πολλαπλής μετάδοσης IP Internet Protocol). Ορισμένα δίκτυα υπολογιστών που χρησιμοποιούν αυτό το πρωτόκολλο, δημιουργούν ένα εικονικό-δυνητικό δίκτυο (virtual network) που λέγεται MBONE (Multicast Backbone) και αποτελεί μέρος του Internet. To ΜΒΟΝΕ θα περιγραφεί σε επόμενη ενότητα.

Οι υψηλές ταχύτητες μπορούν να επιτευχθούν με τα δίκτυα ATM. Το ΑΤΜ (Asynchronous Transfer Mode) είναι πρότυπο επικοινωνίας που έχει αναπτυχθεί και χρησιμοποιείται από πολλά πανεπιστήμια. Υπάρχουν τοπικά δίκτυα LANs που χρησιμοποιούν το ATM. Αυτά μπορούν να ομαδοποιούνται σε δίκτυα ευρείας περιοχής WANs ή σε αστικά δίκτυα MANs που παρέχουν υπηρεσίες ΑΤΜ. Τα περισσότερα πανεπιστήμια εξοπλίζονται με ΑΤΜ. Επειδή τα δίκτυα αυτά είναι διαθέσιμα, μπορούν να χρησιμοποιούνται για την παροχή ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Πληροφορίες για το ΑΤΜ αναφέρονται σε άλλη ενότητα.

Επειδή στα δίκτυα υπολογιστών η επικοινωνία γίνεται κυρίως με κείμενα, αναλύεται περισσότερο αυτή η μορφή τηλεδιάσκεψης μέσω του δικτύου υπολογιστών και η χρήση της στην εκπαίδευση από απόσταση.

Επιπλέον μορφές τηλεδιάσκεψης για μετάδοση εικόνας (video) και ήχου (audio) αναλύονται περισσότερο στο κεφάλαιο 3.

• 2.2 Η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα μέσω Internet

Η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα γίνεται είτε σε πραγματικό είτε σε μη πραγματικό χρόνο. Η τηλεδιάσκεψη είναι ομαδική επικοινωνία ατόμων που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές. Ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα λογισμικού παρέχει λειτουργίες που διευκολύνουν την επικοινωνία, όπως σύνδεση στο δίκτυο, επιλογή των συνομιλητών, επιλογή των εικονικών δυνητικών χώρων συζήτησης, απόρριψη ανεπιθύμητων συνομιλητών, επικοινωνία ενός προς έναν, ή με πολλούς μαζί. Σε προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για εκπαίδευση, ο καθηγητής μπορεί να κατευθύνει την συζήτηση, να επιλέγει ποιοι μαθητές θα μιλήσουν, να απαντά σε απορίες των μαθητών και να κατευθύνει τους μαθητές σε διάφορες περιοχές του δικτύου όπου ανακοινώνονται πληροφορίες. Ο Waggoner το 1992 ορίζει την τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα ως εξής: “Ομαδική συζήτηση όπου το κάθε άτομο ξεχωριστά έχει προσωπική αλληλεπιδραστική επικοινωνία και η συζήτηση γίνεται μέσα σε δίκτυα υπολογιστών. Η συζήτηση διευκολύνεται από προγράμματα λογισμικού (software). Τα προγράμματα υπάρχουν εγκατεστημένα σε κάποιο κεντρικό υπολογιστή, (host computer), που είναι συνδεδεμένος σε ένα ή περισσότερα δίκτυα” (Waggoner, 1992). Το σύστημα επικοινωνίας με γραπτά κείμενα έχει επικρατήσει στο δίκτυο υπολογιστών για πολλά χρόνια. Οι περισσότερες εικονικές-δυνητικές κοινότητες που δημιουργούνται στο δίκτυο βασίζονται σε επικοινωνία με γραπτά κείμενα. Στην εκπαίδευση από απόσταση, η μορφή επικοινωνίας με γραπτά κείμενα παίζει σημαντικό ρόλο, διότι ο μαθητής παρακινείται να περιγράψει με λέξεις διάφορες έννοιες και έτσι εξασκείται στο χειρισμό του γραπτού λόγου. Πολλοί μαθητές μικρής ηλικίας, μπορούν να μάθουν καλύτερα ξένες γλώσσες όταν επικοινωνούν με άτομα από άλλες χώρες.

Μία γενική περιγραφή της τηλεδιάσκεψης με γραπτά κείμενα μέσω δικτύου υπολογιστών γίνεται από τον Zane Berge. “Η τηλεδιάσκεψη είναι ομαδική επικοινωνία ατόμων όπου το μέσο επικοινωνίας είναι οι υπολογιστές (στην Αγγλική ορολογία: Computer Conferencing = CC). Πολλές ομοιότητες υπάρχουν ανάμεσα στην τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές και σε άλλα μέσα επικοινωνίας. Η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα έχει δυνατότητες για σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία και για αρχειοθέτηση. Πλεονεκτήματα της τηλεδιάσκεψης με γραπτά κείμενα είναι, η επεξεργασία των πληροφοριών, η ανεξαρτησία από τον χρόνο και την απόσταση. Σε σύγκριση με άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες διότι δεν περιορίζεται από τους παράγοντες που περιορίζουν τα άλλα μέσα. Παρακάτω εξηγείται κυρίως η εφαρμογή αυτών των δυνατοτήτων στην εκπαίδευση.

Η συζήτηση με ανταλλαγή σύντομων γραπτών μηνυμάτων έχει κάποια όμοια χαρακτηριστικά με συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικοινωνία μεταξύ μαθητή και άλλου μαθητή ή μεταξύ μαθητή και καθηγητή” (Berge & Collins, 1993).

Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές (Computer Conferencing = CC) είναι η δημοφιλέστερη λειτουργία του δικτύου υπολογιστών. Με αυτό το σύστημα επικοινωνίας συνδυάζεται η αλληλεπιδραστική επικοινωνία (interaction) ανάμεσα σε ομάδες ανθρώπων με τις ικανότητες των υπολογιστών για δημιουργία αρχείων και οργάνωση. “Υπάρχουν πολλές διαφορετικές κατηγορίες συστημάτων τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές και κάθε σύστημα σχεδιάζεται ανάλογα με τις ανάγκες της ομάδας ανθρώπων που το χρησιμοποιεί. Αυτές οι ομάδες ανθρώπων ταξινομούνται με βάση τον τίτλο του θέματος που συζητούν μεταξύ τους (π.χ. κανονισμοί των σχολείων), με βάση τις ειδικές εργασίες τους, (π.χ. έρευνα, έκδοση ενός βιβλίου) ή με βάση το σκοπό για τον οποίο συναντιούνται εικονικά-(δυνητικά) (π.χ. ανταλλαγή πληροφοριών, ομάδα υποστήριξης)” (Feenberg, 1989). Για αυτές τις ομάδες ανθρώπων υπάρχουν διάφορα συστήματα τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Οι δυνατότητες επιλογής τους κυμαίνονται από τους απλούς υπολογιστές PC μέχρι τα συστήματα mainframes και τα μεγάλα δίκτυα υπολογιστών. Μπορούν να επικοινωνούν με την ίδια ευκολία σε κοντινές αποστάσεις όπως είναι στο ίδιο δωμάτιο, ομοίως και σε μακρινές αποστάσεις που εκτείνονται πέρα από τα εθνικά τους σύνορα. Στην τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα, τα μηνύματα αποθηκεύονται και αρχειοθετούνται και έτσι δημιουργείται μία βάση δεδομένων που μπορεί να ερευνηθεί από τους χρήστες. Η ασύγχρονη ομαδική επικοινωνία με γραπτά κείμενα γίνεται με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ενώ η σύγχρονη ομαδική επικοινωνία γίνεται με προγράμματα Chat, ICQ, IRC, MUDs και ΜΟΟs.

• 2.3 Η Τηλεδιάσκεψη με εικόνα video και ήχο μέσω Internet

Παλαιότερα υπήρχαν κάποιες δυσκολίες με την μετάδοση αρχείων video μέσω Internet γιατί ο χρήστης χρειαζόταν μεγάλο χώρο αποθήκευσης στον υπολογιστή του και συνδέσεις υψηλών ταχυτήτων για να μπορέσει να δει ικανοποιητικά τα αρχεία video. Στον Παγκόσμιο Ιστό δυσκολεύονται οι χρήστες να διαχειριστούν αρχεία γραφικών, ήχου και video μεγάλου μεγέθους γιατί αυτά καταλαμβάνουν μεγάλο εύρος ζώνης κατά τη μετάδοση τους μέσα από το Internet και απαιτείται η αποτελεσματική συμπίεση τους. Το τηλεοπτικό σήμα δεν είναι δυνατόν να μεταδοθεί όπως δημιουργείται από την κάμερα (με τη μορφή NTSC), αλλά πρέπει να συμπιεστεί για να μεταδοθεί μέσω Internet. Προβλήματα που υπήρχαν ήταν οι αργές ταχύτητες μετάδοσης και ότι έπρεπε να υπάρχει μεγάλος χώρος αποθήκευσης δεδομένων. Όμως πολλά από τα προβλήματα αυτά έχουν ξεπεραστεί και ο χρήστης έχει τώρα την δυνατότητα να επικοινωνήσει με πολλούς άλλους σε πραγματικό χρόνο, να τους στείλει την εικόνα του από κάμερα ενσωματωμένη στον υπολογιστή του και να δει τις εικόνες των άλλων. Έτσι κάποιος μπορεί να μετέχει σε μία video-διάσκεψη από το γραφείο του μέσω Internet χωρίς να χρειάζεται να πάει σε συγκεκριμένη τοποθεσία και σε συγκεκριμένο χρόνο. Η δυνατότητες του συστήματος αυτού είναι πολλές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση. "Μερικές από τις εφαρμογές του που χρησιμοποιούνται είναι οι ομαδικές συνεργασίες με άτομα από όλο τον κόσμο, οι συνεντεύξεις από απόσταση, η μάθηση από απόσταση, η δημιουργία εικονικών-δυνητικών συνεδριάσεων για εκπαίδευση ή για επιχειρήσεις, οι αλληλεπιδραστικές συζητήσεις μεταξύ μαθητών και μαθητών με τον καθηγητή, και γενικά οι επικοινωνίες κοινωνικού περιεχομένου.

Ένα σύστημα που μεταδίδει σήμα ήχου (audio) και σήμα video μέσω του Παγκόσμιου Ιστού σε πραγματικό χρόνο, ενδεικτικά αναφέρεται ότι πρέπει να έχει σύνδεση στο δίκτυο υπολογιστών με γραμμές οπτικών ινών και ταχύτητα 64 Κbps μέχρι 1920 Kbps. Η συμπίεση των αρχείων video και ήχου audio γίνεται με πολλούς τρόπους και ορισμένοι εξασφαλίζουν ικανοποιητικούς ρυθμούς μετάδοσης δεδομένων. Ακόμη και ένας υπολογιστής 386 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για video-διάσκεψη μέχρι οκτώ ατόμων όμως για ταυτόχρονη επικοινωνία περισσότερων από οκτώ ατόμων χρειάζεται ισχυρότερος υπολογιστής. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι χρειάζεται ένα σύστημα που βασίζεται στο Unix ή στο Sun με ταχύτητα T1." (D'Alton, 1996). H χρήση της video-διάσκεψης μέσω Internet σε ένα δίκτυο ευρείας περιοχής WAN μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο μάθησης από απόσταση. Σε ξεχωριστή ενότητα θα περιγράφονται οι επικοινωνίες με τα προγράμματα CU-See me, NetMeeting, ClassPoint και η χρήση του πρωτοκόλλου IP multicast από το MBONE (Multicast Backbone) για μετάδοση εικόνας video και ήχου (audio) μέσω του Internet περιγράφεται στο κεφάλαιο 3.

O Βerge (Berge & Collins, 1993) προσπαθεί να συγκρίνει την τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα μέσω υπολογιστών, με άλλα είδη επικοινωνίας και να εξετάσει τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Για το σκοπό αυτό αναφέρεται σε διάφορα είδη επικοινωνίας. Οι ανθρώπινες επικοινωνίες διακρίνονται σε κατηγορίες με βάση διάφορα κριτήρια, όπως τα επίπεδα, τα περιεχόμενα, τους τύπους και τις μορφές επικοινωνίας.

Αν ληφθούν υπόψη τα κριτήρια που έχει θέσει ο Huebsh (1989), τότε οι επικοινωνίες διακρίνονται σε:

Αυτές οι 5 κατηγορίες μπορεί να συνδέονται ή να έχουν κοινά στοιχεία μεταξύ τους. Η επικοινωνία μέσω υπολογιστών ανήκει στις έμμεσες επικοινωνίες (media) όπου το μέσο επικοινωνίας είναι το δίκτυο.

Οι επικοινωνίες media, στην γενική τους μορφή περιγράφονται από τον Huebsch (1989): “Δύο ή περισσότερα πρόσωπα που χρησιμοποιούν μέσα επικοινωνίας για την μεταφορά των μηνυμάτων τους έχουν επικοινωνία έμμεση. Δεν επικοινωνούν άμεσα, δηλαδή πρόσωπο με πρόσωπο και δεν βρίσκονται μαζί στον ίδιο χώρο. Οι έμμεσες επικοινωνίες όπως και οι μαζικές πραγματοποιούνται με ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας που μεταδίδουν πληροφορίες. Δηλαδή απαιτούνται συσκευές για αποστολή και λήψη μηνυμάτων. Η επικοινωνία αυτή ονομάζεται και "μετα-επικοινωνίa" ("metacommunication"). Αντί για το δίκτυο υπολογιστών, το μέσο επικοινωνίας θα μπορούσε να είναι το τηλέφωνο, ο ασύρματος, το ραντάρ ή ο Τηλέγραφος” (Huebsch, 1989).

Η παρεμβολή του μέσου επηρεάζει την φύση και τον χαρακτήρα της διαπροσωπικής επικοινωνίας. Όταν η επικοινωνία γίνεται με κάποιο μέσο, στοιχεία που υπάρχουν στην πραγματική επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο αλλοιώνονται ενώ άλλα εκλείπουν πλήρως. Το μέσο εμφανίζει με τον ίδιο τρόπο όλα τα μηνύματα που μεταδίδονται και έτσι καταργεί τις διαφορές και τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι συνομιλητές. Παράλληλα όμως, το μέσο μπορεί να προσφέρει και υπηρεσίες που διευκολύνουν την επικοινωνία. “Σε συζητήσεις που γίνονται μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων και χρειάζεται να υπάρχουν γραπτά τα πρακτικά της συζήτησης, χρησιμοποιούνται βοηθητικά μέσα όπως είναι π.χ. τα σημειωματάρια ηλεκτρονικά ή συνηθισμένα, τα γράμματα, τα γραπτά άρθρα και οι αναφορές” (Huebsch, 1989). Οι συνομιλίες που γίνονται στο δίκτυο υπολογιστών σε πραγματικό χρόνο, μπορούν να αποθηκεύονται και τα δεδομένα να χρησιμοποιούνται αργότερα αν χρειαστoύν. Δεν είναι υποχρεωτικό να γράφει κάποιος τα πρακτικά μιας συζήτησης, διότι μπορεί να λαμβάνει από το δίκτυο έτοιμη ολόκληρη μια συζήτηση που έχει γίνει με την μορφή γραπτών κειμένων και έχει αποθηκευτεί σε κάποια αρχεία. Τα δεδομένα που προκύπτουν μπορούν να επεξεργαστούν και να αναλυθούν. Στη συνέχεια τα αποτελέσματα μπορούν να δημοσιευτούν σε κάποια περιοχή του δικτύου, ή να εκτυπωθούν και να μοιραστούν σε όσους συμμετείχαν στη συζήτηση.

Στο Internet το κείμενο αποτελεί το κύριο μέσο για αλληλεπιδραστική επικοινωνία. Οι Ιστοσελίδες στον Παγκόσμιο Ιστό παρέχουν υπερκείμενο (hypertext). Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στέλνει μηνύματα κειμένου. Τα προγράμματα για συζήτηση σε πραγματικό χρόνο βασίζονται σε σύντομα γραπτά μηνύματα.

Ο Peraya, (1994) αναφέρει: "Η ανάλυση του λόγου ορίζει 2 τύπους διαχείρισης κειμένων. Ο πρώτος είναι διαχείριση από ένα άτομο. Αυτός χρησιμοποιείται στην αφήγηση και στα θεωρητικά κείμενα. Συνήθως η αφήγηση έχει 7 στάδια: σύνθεση, παράθεση των γεγονότων, δημιουργία πλοκής, τελική λύση της πλοκής, αποτέλεσμα και συμπέρασμα. Είναι κατανοητό ότι ο αφηγητής προσπαθεί να δημιουργήσει μια πλοκή και μετά να δώσει την λύση. Έτσι γνωρίζει τι θα συμβεί στο τέλος” (Peraya, 1994). Αυτή η περιγραφή ταιριάζει στην παρουσίαση μαθημάτων με την μορφή διάλεξης από τον καθηγητή ή όταν κάποιος γράφει ένα σύγγραμμα.

“Ο 2^ος τύπος είναι η διαχείριση κειμένων από πολλά άτομα. Αυτή εμφανίζεται σε καταστάσεις διαλόγου. Ένα κείμενο που το διαχειρίζονται πολλά άτομα δημιουργείται με διαδοχή παρεμβάσεων. Το κείμενο ενός ομαδικού διαλόγου, διαμορφώνεται σταδιακά όμως κανείς δεν ξέρει την τελική έκβασή του. Η έκβαση είναι τυχαία και εξαρτάται από τις ενέργειες των συνομιλητών. Έτσι απαιτείται να υπάρχει κάποιος συντονιστής της ομαδικής συζήτησης. Το δυναμικό υπερκείμενο (dynamic hypertext) στον Παγκόσμιο Ιστό μπορεί να διαμορφωθεί από πολλά άτομα"(Peraya, 1994).

Η περίπτωση αυτή ταιριάζει στην μορφή εκπαίδευσης που γίνεται με ομαδική επικοινωνία καθηγητή και μαθητών στο Internet με γραπτά κείμενα.

Τα παραπάνω είδη διαχείρισης κειμένου εμφανίζονται στην εκπαίδευση από απόσταση μέσω του δικτύου υπολογιστών κατά την επικοινωνία μαθητών και καθηγητών. Τα προγράμματα εκπαίδευσης που σχεδιάζονται μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ιδιότητες αυτών των μορφών επικοινωνίας με διάφορους τρόπους. Ο στόχος των εκπαιδευτικών πρέπει να είναι να αναπτύξουν την κριτική σκέψη στους μαθητές τους με όλα τα μέσα που διαθέτουν. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες της κριτικής σκέψης η οποία αναπτύσσεται στους μαθητές όταν υπάρχουν διάφορα είδη επικοινωνίας μέσα στην τάξη. Η παθητική κριτική σκέψη υπάρχει όταν ο μαθητής διαβάζει ολόκληρο ένα κείμενο και στη συνέχεια προσπαθεί να το κρίνει. Αυτή η μορφή εμφανίζεται όταν ο μαθητής παρακολουθεί μια ταινία όπου προβάλλεται ένα μάθημα ή συζήτηση στην οποία ο ίδιος δεν παίρνει μέρος. Η γρήγορη αλλά εντατική κριτική σκέψη υπάρχει όταν πολλοί μαθητές μέσα στην τάξη ή σε σύγχρονη επικοινωνία συμμετέχουν σε κοινή συζήτηση και προσπαθούν να αναλύσουν ένα θέμα. Η συζήτηση μπορεί να κατευθύνεται από τον καθηγητή. Αυτή η μορφή εμφανίζεται σε συνεδριάσεις, σε πραγματική επικοινωνία μέσα στην τάξη, ή σε εικονικές-δυνητικές συναντήσεις. Η τρίτη μορφή της κριτικής σκέψης στηρίζεται στην ανεξαρτησία του μαθητή ο οποίος επιλέγει και κρίνει μόνος του τις πληροφορίες που θέλει. Αυτή η μορφή εμφανίζεται όταν ο μαθητής κάνει εργασίες ή όταν η επικοινωνία καθηγητή-μαθητή είναι ασύγχρονη.

• 3.2 Υπηρεσίες των υπολογιστών εντός και εκτός του δικτύου

Όταν χρησιμοποιούνται οι υπολογιστές για εκπαίδευση, μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες εντός αλλά και εκτός δικτύου.

"Οι υπηρεσίες του υπολογιστή εκτός δικτύου:

Ο υπολογιστής εκτός δικτύου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δίνει πληροφορίες (CAI: Computer Assisted Instruction). Π.χ. όταν σκοπεύουμε να δώσουμε ένα μήνυμα με οδηγίες στους μαθητές με τον υπολογιστή, συνήθως χρησιμοποιούμε έναν υπολογιστή τύπου work station (σταθμός εργασίας) όπου μέσα παρουσιάζονται τα μηνύματα μας (με κατάλληλο λογισμικό software) και τοποθετούμε τον υπολογιστή μόνο του σε μια θέση μέσα στην τάξη, όπου μπορούν να πηγαίνουν όλοι οι μαθητές και να βλέπουν τις οδηγίες μας.

Οι υπηρεσίες του υπολογιστή εντός δικτύου:

Τα δίκτυα υπολογιστών χρησιμοποιούνται κυρίως για επικοινωνία.

Μερικές υπηρεσίες του υπολογιστή εντός δικτύου, είναι οι βάσεις δεδομένων μαζί με προγράμματα που τις ψάχνουν (π.χ. προγράμματα για διανομή καταλόγων σε πελάτες). Άλλες υπηρεσίες είναι οι υπηρεσίες τηλεματικής, π.χ. οι αγορές προϊόντων μέσω δικτύου υπολογιστών (e-commerce) τα γραπτά δελτία ειδήσεων ή οι πληροφορίες για τον καιρό κ.λ.π. που διανέμονται ηλεκτρονικά, δυνατότητες ανάληψης χρημάτων (e-banking). "Οι σημαντικότερες υπηρεσίες του δικτύου περιλαμβάνουν τις διαπροσωπικές επικοινωνίες, όπου οι υπολογιστές συνδέονται μεταξύ τους και λειτουργούν ως κανάλι επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους" (Berge & Collins, 1993).

Η τηλεδιάσκεψη μέσω υπολογιστών με γραπτά κείμενα, ανήκει την κατηγορία επικοινωνίας μέσω υπολογιστών CMC (Computer-Mediated Communication). Υπάρχουν μέτρα σύγκρισης με βάση τα οποία μπορεί να συγκριθεί η τηλεδιάσκεψη με γραπτά κείμενα με τα άλλα μέσα επικοινωνίας.

Ο Spitzer το 1986 περιγράφει την τηλεδιάσκεψη με Η/Υ ως εξής: “Η επικοινωνία που δεν γίνεται προφορικά αλλά με γραπτά κείμενα, μοιάζει με μία συζήτηση ανθρώπων σε αργή κίνηση, με "γράμματα" που ταχυδρομούνται μέσα από το τηλέφωνο” (Spitzer, 1986).Είναι φανερό ότι στην τηλεδιάσκεψη με Η/Υ "υπάρχουν οι ιδιότητες του γραπτού λόγου αλλά και μερικές ιδιότητες του προφορικού λόγου" (Βerge & Collins, 1993). Αυτές οι ιδιότητες αναφέρονται σε επικοινωνία που γίνεται με ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων.

• 3.3 Ομοιότητες και διαφορές της επικοινωνίας με γραπτά κείμενα μέσω υπολογιστών και του γραπτού λόγου

Η τηλεδιάσκεψη με Η/Υ θεωρείται σαν μέσο γραπτού λόγου όταν η συζήτηση γίνεται με γραπτά μηνύματα που εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή. Η συζήτηση μέσω υπολογιστή μπορεί να γίνεται σε πραγματικό χρόνο (με ένα πρόγραμμα talk, ή IRC) και σε μη πραγματικό χρόνο (με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο e-mail). "Και στις δύο περιπτώσεις οι συνομιλητές ανταλλάσσουν μεταξύ τους γραπτά κείμενα χωρίς να βλέπουν ο ένας τον άλλο, όπως συμβαίνει και με τις άλλες μορφές του γραπτού λόγου. Έτσι λείπουν πολλά στοιχεία που υπάρχουν σε μια ζωντανή συνομιλία. Οι εκφράσεις του προσώπου, η γλώσσα του σώματος και άλλα μη προφορικά σήματα είναι σημαντικά στοιχεία για την διαδικασία της επικοινωνίας" (Βerge & Collins, 1993).

"Αν και υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στην γραπτή συνομιλία και στην τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές, υπάρχουν επίσης και σημαντικές διαφορές.

Η ταχύτητα μετάδοσης και λήψης των γραπτών μηνυμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη μέσα από το δίκτυο υπολογιστών σε σχέση με την ταχύτητα του ταχυδρομείου" (Βerge & Collins, 1993).

• 3.4 Ομοιότητες και διαφορές της επικοινωνίας με γραπτά κείμενα μέσω υπολογιστών και του τηλεφώνου

"Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με μια τηλεφωνική συνομιλία. Είτε η συνομιλία γίνεται μέσω των υπολογιστών είτε από το τηλέφωνο, οι δυο συνομιλητές δεν βρίσκονται στο ίδιο μέρος. Και στα δύο είδη συνομιλίας εμφανίζεται συχνά ο αυθορμητισμός. Και στα δύο είδη συνομιλίας οι συνομιλητές πρέπει να θυμούνται τι ειπώθηκε πιο πριν για να συνεχίσουν τη συζήτηση.

Η κυριότερη διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές μορφές επικοινωνίας είναι ότι μέσα από το τηλέφωνο οι άνθρωποι έχουν το πλεονέκτημα να λαμβάνουν ορισμένες πληροφορίες που δίνονται από τις ιδιότητες της ανθρώπινης φωνής (π.χ. αλλαγή στο χρώμα και στον τόνο της φωνής), ενώ οι ίδιες πληροφορίες εκλείπουν από τα γραπτά κείμενα σε μια επικοινωνία μέσω υπολογιστών. Μια άλλη διαφορά είναι ότι στη συνομιλία μέσω Η/Υ είναι πολύ εύκολο να κρατήσει κανείς την ανωνυμία του ή να ξεφύγει από κάποιον ανεπιθύμητο συνομιλητή του ενώ αυτό δεν θα μπορούσε να το κάνει σε μια συζήτηση από το τηλέφωνο" (Berge & Collins, 1993).

Το πρόγραμμα I-phone (Internet phone) επιτρέπει διαλόγους με σήμα ήχου σε πραγματικό χρόνο και η επικοινωνία μοιάζει με τηλεφωνική επικοινωνία. Για την επικοινωνία οι ελάχιστες απαιτήσεις του συστήματος αναφέρονται παρακάτω. Αρκεί ένας υπολογιστής PC 486, με κάρτα ήχου, μικρόφωνο και ηχεία και μία σύνδεση στο δίκτυο Internet με Winshock 1.1, ή σύνδεση SLIP/PPP με μόντεμ 14.400 baud. Το I-phone λειτουργεί παρομοίως με το IRC. Ο χρήστης συνδέεται σε έναν server και μέσω αυτού έχει πρόσβαση σε κανάλια (channels). Το πρόγραμμα είναι φιλικό προς τον χρήστη (user friendly) και όλες οι λειτουργίες ελέγχονται με το ποντίκι. Μπορεί κανείς να καλέσει αυτόματα άτομα με τα οποία επικοινωνεί συχνά. Οι επικοινωνίες που είναι εφικτές με το πρόγραμμα είναι ένας προς έναν. Μπορεί να μιλά μόνο ο ένας κάθε φορά και όχι και οι δύο ταυτόχρονα. Τη στιγμή που μιλάει ο ένας χρήστης ακούγεται μόνο η δική του φωνή και δεν ακούγεται η φωνή του συνομιλητή του. Το πρόγραμμα αυτό έχει πολλές ομοιότητες με το τηλέφωνο.

Η Επικοινωνία μέσω υπολογιστών στην εκπαίδευση οδηγεί σε νέους τρόπους διδασκαλίας και μάθησης μέσα από ομαδική συνεργασία μαθητών που βρίσκονται σε σχολεία διαφορετικών περιοχών. Με την επικοινωνία μέσω υπολογιστών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης μπορεί να προωθηθεί η διαπολιτισμική εκπαίδευση (π.χ. αν μαθητές από διαφορετικές χώρες επικοινωνήσουν και συνεργαστούν μέσω του Internet), η εκπαίδευση ομοβάθμιων μεταξύ μαθητών (αν οι πιο ικανοί μαθητές διδάξουν τους αδύνατους μαθητές σε μία τάξη, αν ομάδες μαθητών παρουσιάζουν τις εργασίες τους σε άλλους μαθητές) ή εκπαίδευση ομοβάθμιων μεταξύ καθηγητών (αν έμπειροι καθηγητές διδάσκουν τους νεότερους καθηγητές). Το δίκτυο υπολογιστών δίνει απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας, μεταξύ ατόμων από άλλες χώρες και δίνει δυνατότητα για αύξηση των συμμετοχών σε μια διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση.

Υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες εκπαίδευσης από απόσταση που μπορεί να εξυπηρετήσει το δίκτυο υπολογιστών. Στην εκπαίδευση μικρών παιδιών από δημοτικά σχολεία, μπορεί η εκπαίδευση να γίνεται με την μορφή τηλετάξεων σε πραγματικό χρόνο με πλήρη προσομοίωση της πραγματικής διδασκαλίας στην τάξη. Η εκπαίδευση αυτής της μορφής ταιριάζει κυρίως σε νεαρές ηλικίες όπου ο μαθητής δεν έχει αναπτύξει πλήρως την κριτική ικανότητα που απαιτείται για να παρακολουθήσει σπουδές ανεξάρτητης μάθησης. Ακόμη όταν ο μαθητής έχει ειδικά προβλήματα και δεν μπορεί να βγει από το σπίτι, οι ομαδικές επικοινωνίες με τον καθηγητή και τους συμμαθητές του, είναι μία εμπειρία παρόμοια με αυτή που θα ζούσε αν βρισκόταν πραγματικά μέσα στην τάξη.

Όταν ο εκπαιδευόμενος είναι ενήλικος έχει μεγαλύτερη κριτική ικανότητα και μπορεί να παρακολουθήσει ανεξάρτητες σπουδές που δεν κατευθύνονται απόλυτα από τον καθηγητή. Το δίκτυο υπολογιστών μπορεί να παρέχει με πολλούς τρόπους αυτή την μορφή ανεξάρτητης εκπαίδευσης. Η ανεξαρτησία ελευθερώνει τον ενήλικο και του δίνει δυνατότητα να ασχοληθεί ταυτόχρονα με άλλες υποχρεώσεις του.

Όταν το δίκτυο υπολογιστών χρησιμοποιείται για πλήρεις σπουδές από απόσταση με τελικό στόχο την απόκτηση πτυχίου, τότε χρειάζεται προσομοίωση της πραγματικής διδασκαλίας στην τάξη αλλά και ένα αξιόπιστο σύστημα εξετάσεων από απόσταση. Το δίκτυο υπολογιστών μπορεί να εξυπηρετήσει όλες τις παραπάνω μορφές εκπαίδευσης, με την προϋπόθεση ότι τα προγράμματα εκπαίδευσης σχεδιάζονται κατάλληλα από ειδικούς και γίνονται διαρκείς έρευνες για τον έλεγχο ποιότητας και αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων.

• 4.2 Διαφορές και ομοιότητες της κανονικής εκπαίδευσης και της εκπαίδευσης από απόσταση.

Η εκπαίδευση με μορφή διάλεξης από τον καθηγητή διαφέρει σε πολλά σημεία με την εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Η Mazure Hall (1996) διακρίνει τις παρακάτω διαφορές.

"Στην εκπαίδευση με μορφή διάλεξης έχουμε επικοινωνία ενός προς πολλούς δηλαδή του καθηγητή προς τους μαθητές. Στην εκπαίδευση από απόσταση έχουμε επικοινωνία πολλών προς πολλούς, δηλαδή ομάδες μαθητών και καθηγητών από πολλά σχολεία που συνεργάζονται.

Στην εκπαίδευση με μορφή διάλεξης ο καθηγητής κατευθύνει την πορεία της συζήτησης μέσα στην τάξη. Ρωτά κάποιες ερωτήσεις και οι μαθητές παρεμβαίνουν σηκώνοντας το χέρι. Αυτή όμως είναι μια παθητική μορφή μάθησης. Στην εκπαίδευση από απόσταση ο καθηγητής σχεδιάζει την διαδικασία και καθοδηγεί τους μαθητές με συμβουλές, όμως οι μαθητές κατευθύνουν μόνοι τους τη συζήτηση και αυτενεργούν.

Στην εκπαίδευση με διάλεξη όλες οι πληροφορίες για το μάθημα παρέχονται στους μαθητές από τον καθηγητή. Στην εκπαίδευση από απόσταση ο καθηγητής δεν είναι ο μόνος που παρέχει τις πληροφορίες. Υπάρχουν διαθέσιμες πηγές πληροφοριών στο Internet και στα προγράμματα εκπαιδευτικού λογισμικού που χρησιμοποιούνται. Ακόμη, μέσα από την ομαδική επικοινωνία μαθητών ευνοείται η εκπαίδευση μαθητή προς μαθητή, δηλαδή εκπαίδευση ομοβάθμιων (peer to peer).

Στην εκπαίδευση με μορφή διάλεξης υπάρχουν κάποιοι μαθητές που δεν συμμετέχουν στο μάθημα γιατί θεωρούνται "αδύνατοι" και δεν ξέρουν να απαντήσουν τις ερωτήσεις, είτε γιατί αδιαφορούν ή γιατί διστάζουν. Έτσι δημιουργούνται διακρίσεις ως προς τη συμμετοχή μαθητών διότι κάποιοι που σηκώνουν πιο συχνά το χέρι εξετάζονται περισσότερο και έτσι ευνοούνται σε σχέση με τους άλλους. Στην εκπαίδευση από απόσταση η "αδύνατοι" μαθητές έχουν ίση συμμετοχή στην διαδικασία" (Mazure Hall, 1996).

Η εκπαίδευση από απόσταση που γίνεται σε πραγματικό χρόνο με μετάδοση σήματος εικόνας video και ήχου audio έχει ομοιότητες με την κανονική εκπαίδευση. Η εικονική-δυνητική τάξη (virtual classroom) που δημιουργείται στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW) έχει πολλές ομοιότητες με την πραγματική τάξη. Με κατάλληλα προγράμματα ο καθηγητής κατευθύνει την συζήτηση και παρουσιάζει στους μαθητές γραφικά και σημειώσεις με το λευκό πίνακα (Whiteboard) όπως θα τα παρουσίαζε στον πραγματικό πίνακα της τάξης. Επίσης επιλέγει ποιοι μαθητές θα μιλήσουν ενώ οι μαθητές δηλώνουν ότι θέλουν να παρέμβουν στη συζήτηση δηλώνοντας το με γραπτό μήνυμα στον καθηγητή. Ο καθηγητής παρουσιάζει το μάθημα όπως σε μία πραγματική τάξη.

Ο στόχος της εκπαίδευσης από απόσταση είναι να διδάξει τους μαθητές με την ίδια αποτελεσματικότητα που έχει η κανονική εκπαίδευση. Έτσι οποιαδήποτε διαφορά στις μεθόδους θα πρέπει να έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Πολλοί καθηγητές πιστεύουν ότι σημασία έχει ο μαθητής να μάθει το μάθημα ανεξάρτητα από τη μέθοδο διδασκαλίας που χρησιμοποιείται. Πρέπει όμως το μέσο διδασκαλίας να έχει πολλές δυνατότητες και ο καθηγητής να χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα για να διδάξει τους μαθητές του.

• 4.3 Διαφορές και ομοιότητες της παλαιότερης εκπαίδευσης από απόσταση και της εκπαίδευσης μέσω δικτύου υπολογιστών.

Η Harasim (1990) αναφέρθηκε στον ρόλο της τηλεδιάσκεψης μέσω υπολογιστών στην εκπαίδευση: “Η τηλεδιάσκεψη με Η/Υ έχει πολλά κοινά στοιχεία με την παλαιότερη εκπαίδευση από απόσταση και με την διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο που γίνεται μέσα στην τάξη. Με συνδυασμό όλων αυτών των στοιχείων δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον μάθησης το οποίο όπως και η παλαιότερη εκπαίδευση εξ αποστάσεως είναι ανεξάρτητο από το χρόνο και το χώρο και αποτελεί μια μορφή έμμεσης επικοινωνίας” (Harasim, 1990).

"Στο παρελθόν, η εκπαίδευση εξ αποστάσεως βασιζόταν σε ένα μοντέλο διδασκαλίας ενός ατόμου προς ένα άτομο ή ενός ατόμου προς πολλά άτομα (π.χ. με μια εκπαιδευτική εκπομπή), όπου συνήθως υπήρχε κάποιο μέσο για να επικοινωνεί ο δάσκαλος με τους εκπαιδευόμενους σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέχρι τώρα, το μέσο αυτό ήταν το τηλέφωνο, το φαξ, το ταχυδρομείο ή κάποιος άλλος τρόπος επικοινωνίας. H τηλεδιάσκεψη μέσω υπολογιστών προσφέρει ένα περιβάλλον μάθησης που είναι πιο κοινωνικό, έχει περισσότερα κοινά γνωρίσματα με μια εκπαίδευση πρόσωπο με πρόσωπο και δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες για αλληλεπίδραση και για διδασκαλία πολλών ατόμων προς πολλά άτομα (π.χ. όταν συζητούν μικρές ομάδες ατόμων μεταξύ τους)"(Berge & Collins, 1993).

"Τα περισσότερα συστήματα τηλεδιάσκεψης με γραπτά κείμενα παρέχουν δυνατότητες για αποστολή μηνυμάτων μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Παρέχουν επίσης κοινό χώρο συζητήσεων που διαιρείται σε ξεχωριστές περιοχές συζητήσεων. Τα ίδια συστήματα παρέχουν: πίνακες ανακοινώσεων (bulletin boards) που διαιρούνται σε υποπίνακες. Ακόμη παρέχουν αρχειοθέτηση των ομαδικών συζητήσεων και σύγχρονη επικοινωνία των χρηστών. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα τηλεδιάσκεψης, με όλες αυτές τις δυνατότητες, εξασφαλίζει ένα περιβάλλον με τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: Διεξαγωγή συζητήσεων (σε πραγματικό χρόνο ή σε μη πραγματικό χρόνο), επισκόπηση όλων των προηγούμενων ομαδικών συζητήσεων και δυνατότητες για αποθήκευση, επεξεργασία, διερεύνηση των αρχείων, εκτύπωση και διανομή γραπτών κειμένων με τα πρακτικά της συζήτησης. Μερικά συστήματα τηλεδιάσκεψης με γραπτά κείμενα εξασφαλίζουν δυνατότητες για ομαδική λήψη αποφάσεων και επιτρέπουν να διορθωθεί από πολλούς ανθρώπους ένα αρχείο κειμένου"(Berge&Collins,1993).

• 5.1 Γενικά

Στο Internet μπορεί κανείς να επικοινωνεί σε πραγματικό χρόνο και αν χρησιμοποιεί υπολογιστή με κάμερα και κάρτα video να δει την εικόνα του συνομιλητή του στην οθόνη. Περιβάλλοντα επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο είναι τα Chat rooms (χώροι συνομιλιών με γραπτά κείμενα), Τα Whiteboards (λευκοί πίνακες για ανταλλαγή σχεδιαγραμμάτων), το CU-SeeMe, NetMeeting, ClassPoint και τα παρόμοια προγράμματα (επικοινωνία με φωνή και εικόνα μέσω Internet) και τα MUDs Multi User Domains (Περιοχές ομαδικής συζήτησης με γραπτά κείμενα). Το πρόγραμμα ClassPoint της εταιρίας White Pine Software αξιοποιεί όλες τις παραπάνω δυνατότητες για δημιουργία εικονικών δυνητικών τάξεων (virtual classrooms) στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW). Αυτά αναλύονται παρακάτω. Η σύγχρονη επικοινωνία απαιτεί να είναι παρόντες δύο ή περισσότεροι συνομιλητές την ίδια στιγμή στο δίκτυο υπολογιστών και μοιάζει με την τηλεφωνική επικοινωνία.

• 5.2 Συζήτηση μόνο δύο ατόμων σε πραγματικό χρόνο με γραπτά κείμενα

"Οι περισσότεροι κεντρικοί υπολογιστές του δικτύου (host computers) παρέχουν δυνατότητα στους χρήστες να γράψουν μικρά μηνύματα που καταλαμβάνουν μια σειρά ή περισσότερες και να τα στείλουν σε άλλους χρήστες που βρίσκονται εκείνη τη στιγμή μέσα στο σύστημα. Τα μηνύματα μπορούν να μεταφερθούν μέσω του δικτύου BITNET σε διάφορους υπολογιστές που είναι συνδεδεμένοι μέσα στο ίδιο δίκτυο, είτε αυτοί βρίσκονται μέσα στην ίδια αίθουσα είτε βρίσκονται σε πολύ μακρινές περιοχές. Ένας εκπαιδευτής θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την δυνατότητα για να στέλνει μηνύματα σε όλα τα μέλη μιας ομάδας συζήτησης που βρίσκονται μέσα στο σύστημα εκείνη τη στιγμή" (Berge & Collins, 1993).

Στα δίκτυα υπολογιστών παρέχεται ένα πρόγραμμα για συζήτηση μεταξύ δύο χρηστών που έχει διάφορες ονομασίες chat, talk “συζήτηση”, ή phone “τηλέφωνο”. Ένα αντίστοιχο πρόγραμμα για τα Windows είναι το ICQ. Όταν λειτουργεί το πρόγραμμα, με μια οριζόντια γραμμή ή με παράθυρα χωρίζεται στα δύο η οθόνη του υπολογιστή. Κάθε τμήμα αντιστοιχεί σε κάθε έναν από τους δύο χρήστες που βρίσκονται την ίδια στιγμή μέσα στο σύστημα για να επικοινωνήσουν. Στο ένα μισό της οθόνης εμφανίζονται τα μηνύματα που πληκτρολογεί ο ένας χρήστης ενώ στο άλλο μισό της οθόνης εμφανίζονται τα μηνύματα που γράφει ο άλλος χρήστης. “Αυτό επιτρέπει να αναπτυχθεί μια συζήτηση σε πραγματικό χρόνο και η ταχύτητα αποστολής των μηνυμάτων είναι η ταχύτητα με την οποία πληκτρολογεί τα μηνύματα του ο κάθε χρήστης. Υπάρχουν όμως πολλές διαφορές στην προσπάθεια που καταβάλλει κάποιος για να μιλήσει από την προσπάθεια που καταβάλλει για να πληκτρολογήσει τις ίδιες λέξεις. Έτσι θα βρεθούν σε μειονεκτική θέση τα άτομα που δεν πληκτρολογούν με ταχύτητα και με ακρίβεια και θα δυσκολευτούν να χρησιμοποιήσουν αυτό το πρόγραμμα ενώ άτομα που ίσως στην πραγματικότητα να μιλούν αργά, αλλά ξέρουν να πληκτρολογούν γρήγορα μπορούν να το χειριστούν πιο εύκολα"(Berge & Collins, 1993). Με το πρόγραμμα ICQ μπορεί κάποιος να επιλέξει τον συνομιλητή του από κατάλογο που δείχνει τα ονόματα όσων είναι συνδεδεμένοι εκείνη τη στιγμή στο σύστημα.

• 5.3 Ομαδική συζήτηση πολλών ατόμων σε πραγματικό χρόνο με γραπτά κείμενα.

Μερικά συστήματα τηλεδιάσκεψης με γραπτά κείμενα μέσω υπολογιστών, προσφέρουν προγράμματα συζητήσεων σε πραγματικό χρόνο που μοιάζουν με το πρόγραμμα IRC Internet Relay Chat (σύγχρονη συζήτηση πολλών ατόμων μέσα στο Internet). "Πολλά άτομα μπορούν να συνδεθούν την ίδια στιγμή και να πληκτρολογήσουν τα μηνύματα τους και τις απαντήσεις τους σε μια διαρκή συζήτηση όπου τα μηνύματα ακολουθούν το ένα πίσω από το άλλο και εμφανίζονται στις οθόνες όλων όσων συμμετέχουν στη συζήτηση" (Berge & Collins, 1993). Στον Παγκόσμιο Ιστό δημιουργούνται πρoγράμματα Chat όπως Java IRC, Java Chat και παρόμοια, όπου ο χρήστης μπορεί να μιλήσει ακριβώς όπως στο IRC αλλά συνδέεται μέσα από την Ιστοσελίδα χωρίς να χρησιμοποιήσει δικό του πρόγραμμα IRC. Στα συστήματα τύπου IRC ομάδες χρηστών δημιουργούν περιοχές συζητήσεων που λέγονται Chat Rooms. Σε εφαρμογές εκπαίδευσης μπορούν να δημιουργηθούν Chat Rooms με διαφορετικές κατηγορίες που θα έχουν στόχο την αλληλοενημέρωση των μαθητών και την συνεργασία τους. Έτσι τα θέματα των Chat Rooms (χώροι συζητήσεων) μπορούν να αναφέρονται σε διαφορετικά μαθήματα, ώστε οι μαθητές που ενδιαφέρονται να συζητήσουν πάνω σε ένα μάθημα να συγκεντρώνονται στο ίδιο Chat Room. Ακόμη για το ίδιο μάθημα μπορούν να δημιουργούνται περισσότερα από ένα Chat rooms. Π.χ. μπορούν να δημιουργηθούν θέματα όπως: ερωτήσεις για τη θεωρία, ερωτήσεις για τις ασκήσεις, ομαδικές εργασίες, εκπαιδευτικό λογισμικό για το μάθημα. Κάποιος μαθητής που έχει απορίες σε μια άσκηση θα μπορεί να μπαίνει σε Chat Room ερωτήσεων για τις ασκήσεις και να ρωτάει όποιον συμμαθητή του βρει εκεί για να τον βοηθήσει στην λύση της άσκησης. Έτσι δημιουργείται εκπαίδευση από ομοβάθμιους. Οι μαθητές που συμμετέχουν σε μια κοινή εργασία μπορούν να συνεργαστούν με ταυτόχρονη επικοινωνία από Chat Room. Για να συνδεθεί στο IRC ο χρήστης χρησιμοποιεί ένα πρόγραμμα IRC client και συνδέεται σε IRC servers που είναι προγράμματα εγκατεστημένα σε υπολογιστές σε διάφορες περιοχές του δικτύου. Πολλοί IRC servers βρίσκονται διαρκώς σε λειτουργία και χρησιμοποιούνται από πολλούς χρήστες, ενώ άλλοι είναι άγνωστοι και χρησιμοποιούνται από λίγους. Κάθε IRC server συνδέεται σε συγκεκριμένο δίκτυο IRC και ο χρήστης μπορεί να επικοινωνεί μόνο με όσους βρίσκονται στο δίκτυο που αντιστοιχεί στον IRC server στον οποίο συνδέεται. Οι χώροι συζητήσεων του IRC λέγονται κανάλια (channels). Τα κανάλια ελέγχονται πλήρως από τους χρήστες που τα δημιουργούν. Ο χρήστης μπορεί να μιλήσει σε πολλούς ή σε ένα μόνο άτομο. Στην εκπαίδευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν IRC servers στους οποίους να συνδέονται οι μαθητές και οι καθηγητές. To IRC μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο επικοινωνίας και ως μέσο αναζήτησης βοήθειας σε διάφορα θέματα.

Παρόμοια συστήματα επικοινωνίας είναι τα MUDs και MOOs που χρησιμοποιούνται για συζήτηση και συνεργασία ή για ομαδικά παιχνίδια. Τα MUDs λέγονται Multi User Domains. (Περιοχές που ελέγχονται από πολλούς χρήστες) Η χρήση των MUDs στην εκπαίδευση έχει τα εξής χαρακτηριστικά: αμεσότητα στην ανταλλαγή μηνυμάτων, σταθερή πρόσβαση των μαθητών από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και πλήρη ομαδική συνεργασία. Τα MUDs χωρίζονται επίσης σε περιοχές συζητήσεων spaces που δημιουργούν οι μαθητές. Εκτός από επικοινωνία επιτρέπουν στο χρήστη να κάνει επιπλέον λειτουργίες και προγραμματισμό αντικειμένων με διάφορες εντολές του MUD.

Η διαφορά του MUD από ένα σύστημα IRC είναι ότι για να συνδεθεί κάποιος στο MUD από σύστημα UNIX χρησιμοποιεί την εντολή telnet σαν να συνδέεται σε κάποιο απομακρυσμένο σύστημα UNIX, με κωδικές λέξεις εισόδου Login και Password που είναι πάντα οι ίδιες για κάθε χρήστη και το Login αποτελεί το ψευδώνυμο του στην συζήτηση το οποίο δεν αλλάζει. Αντίθετα στο IRC ο χρήστης χρησιμοποιεί κάποιο πρόγραμμα. IRC με το οποίο συνδέεται σε IRC servers (προγράμματα εξυπηρέτησης που βρίσκονται σε κεντρικούς υπολογιστές διάφορων πανεπιστημίων). Ο χρήστης επιλέγει τον server που θα συνδεθεί και μπορεί να αλλάζει το ψευδώνυμο του όσο συχνά θέλει. Στα MUDs μπορούν οι χρήστες να προγραμματίζουν κάποια αντικείμενα ή να παίζουν παιχνίδια ενώ στο IRC μόνο συνομιλούν ή ανταλλάσσουν αρχεία. Υπάρχουν προγράμματα γραφικών για να συνδέεται κάποιος σε MUDs μέσα από τα Windows και να βλέπει διάφορες εικόνες ή τρισδιάστατα γραφικά καθώς συμμετέχει στη συζήτηση. Τέτοια προγράμματα κυκλοφορούν στο Internet και χρησιμοποιούνται κυρίως για ομαδικά παιχνίδια. Ακόμη μπορούν να δημιουργηθούν MUDs σε Ιστοσελίδες και ο χρήστης να συνδέεται άμεσα σε αυτά όταν επισκέπτεται την Ιστοσελίδα. Σε προγράμματα λογισμικού που σχεδιάζονται για εκπαίδευση από απόσταση συνήθως παρέχεται παράθυρο για συνομιλίες με γραπτά κείμενα (text chat).

Τα MUDs και MOOs στην εκπαίδευση βοηθούν τους μαθητές να έχουν ευκαιρίες αυθόρμητης μάθησης μέσα από συνεργασία, να δημιουργούν χώρους με δικές τους ομάδες συζητήσεων και να συζητούν πάνω στα μαθήματα.

Ο Fanderclai (1995) εκφράζει την άποψη ότι “οι σχεδιαστές των εκπαιδευτικών MUDs δεν πρέπει να προσπαθούν να ενσωματώσουν τις μεθόδους συνηθισμένης διδασκαλίας στους εικονικούς-δυνητικούς χώρους συζήτησης, αλλά να εκμεταλλευτούν τις ιδιότητες των MUDs και να παρέχουν νέες εμπειρίες μάθησης για τους μαθητές”.Ο ίδιος περιγράφει τα MUDs που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση.

Πολύ συχνά ένα εκπαιδευτικό MUD “είναι μία αναπαράσταση ενός πανεπιστημίου. Ξεχωριστοί χώροι συζητήσεων αντιπροσωπεύουν τα διαφορετικά κτήρια όπου διδάσκονται διαφορετικά μαθήματα. Οι καθηγητές επιλέγουν σε ποιους μαθητές θα παρουσιάσουν το μάθημα τους και μπορούν να εμποδίσουν άλλους να το παρακολουθήσουν. Έχουν προγράμματα-εργαλεία για να παραδίδουν διαλέξεις, να ελέγχουν ποιος και πότε μιλάει, να δίνουν το λόγο σε όποιον θέλουν...Σχεδιάζονται MUDs όπου οι μαθητές πρέπει να μάθουν εντολές για να ζητήσουν το λόγο και ο καθηγητής επιλέγει ποιοι θα μιλήσουν... Πολλές φορές όμως αυτό μπορεί να επιτευχθεί με άλλα πιο αποτελεσματικά περιβάλλοντα. Το MUD θα έπρεπε να είναι ένα περιβάλλον μάθησης που επεκτείνει αλλά δεν υποκαθιστά την διδασκαλία μέσα στην τάξη” (Fanderclai, 1995). H αντίθεση του ίδιου με τον σχεδιασμό που αναφέρθηκε, είναι ότι αναπαράγεται το μοντέλο εκπαίδευσης με τη μορφή διάλεξης από τον καθηγητή και οι μαθητές δεν ενθαρρύνονται να δραστηριοποιηθούν. Πιστεύει ότι η ροή της συζήτησης θα πρέπει να είναι ελεύθερη σε ένα MUD και να μην περιορίζεται από τον καθηγητή. Θεωρεί ακόμη ότι “τα MUDs είναι χώροι αυτοκατευθυνόμενης μάθησης και δεν πρέπει να δημιουργούν ένα περιβάλλον που ελέγχεται από τον καθηγητή. Η επικοινωνία σε ένα MUD είναι από τη φύση της ανοιχτή και δεν πρέπει να ελέγχονται αυτοί που συμμετέχουν” (Fanderclai, 1995). Τα MUDs μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ομαδικές εργασίες που γίνονται με γραπτά κείμενα. Αν βρεθούν τρόποι διδασκαλίας π.χ. ερωτήσεις γνώσεων με την μορφή ομαδικού παιχνιδιού τότε τα MUDs μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά και στην εκπαίδευση των μικρών παιδιών. Αυτοί που σχεδιάζουν τα MUDs θα πρέπει να επιδιώκουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και όχι να αντιγράψουν τις μεθόδους διδασκαλίας σε μια τάξη.

To CU-SeeMe δημιουργήθηκε από ερευνητές του Cornell University για να λειτουργεί σε υπολογιστές PC που συνδέονται στο Internet. Επιτρέπει να συμμετέχουν σε ομαδική επικοινωνία μέχρι οκτώ ή δώδεκα άτομα ταυτόχρονα. Το σύστημα μπορεί να λειτουργήσει και σε υπολογιστή 386, όμως για ικανοποιητική μετάδοση εικόνας και ήχου χρειάζεται υπολογιστής με επεξεργαστή 486 ή ισχυρότερο με κάρτα video και κάρτα ήχου. Το πρόγραμμα του CU-SeeMe δεν μεταδίδει συνεχή και σταθερή εικόνα (video stream), αλλά ανανεώνει την εικόνα κάθε φορά που αλλάζει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η εικόνα video να μεταδίδεται με απότομες εναλλαγές που θυμίζουν ταινία με απρόσεκτο μοντάζ. Αν εξαιρέσουμε αυτό το πρόβλημα, η τεχνολογία είναι αρκετά αξιόπιστη και επιτρέπει τις επικοινωνίες σε πραγματικό χρόνο μεταξύ δύο ατόμων ή μικρών ομάδων. Αυτό το σύστημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση από απόσταση με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται τα συστήματα επικοινωνίας με γραπτά κείμενα και δίνει επιπλέον δυνατότητες που κάνουν την επικοινωνία λιγότερο απρόσωπη και περισσότερο φυσική. Για την επικοινωνία απαιτείται ειδικό λογισμικό που λέγεται reflector software.

Παρακάτω περιγράφεται το πρόγραμμα CU-SeeMe της White Pine Software. Το πρόγραμμα λογισμικού CU-SeeMe (Σε βλέπω-με βλέπεις) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικοινωνία με φωνή και εικόνα στο Internet ή σε οποιοδήποτε δίκτυο υπολογιστών που βασίζεται στο πρωτόκολλο TCP/IP. Στη διεύθυνση http://www.wpine.com/products/CU-SeeMe υπάρχουν πληροφορίες για το πρόγραμμα αυτό και δωρεάν έκδοση του προγράμματος που μπορεί κανείς να μεταφέρει και να εγκαταστήσει στον υπολογιστή του. Το CU-SeeMe για να λειτουργήσει, απαιτεί σύνδεση με μόντεμ 28.8 ή με τοπικό δίκτυο LAN.

“Μερικά χαρακτηριστικά του προγράμματος αναφέρονται παρακάτω. Υπάρχουν εκδόσεις (π.χ.V3.1.1) για υπολογιστή PC με Windows 95 ή ΝΤ και για υπολογιστή Makintosh. Το πρόγραμμα επιτρέπει επικοινωνία ενός προς έναν ή ομαδική επικοινωνία. Μπορούν να επικοινωνήσουν ταυτόχρονα μέχρι 12 άτομα. Παρέχει συμβουλές προς τους γονείς για την προστασία των μικρών παιδιών και τι πρέπει να προσέξουν με τις επικοινωνίες τους στο Internet. Μεταδίδει έγχρωμο (full color) video και ήχο σε πραγματικό χρόνο. Δίνει στο χρήστη δυνατότητα να θέσει κωδικό αναγνώρισης ID ώστε μόνο ο ίδιος να μπορεί να απαντήσει στις κλήσεις που είναι για αυτόν. Επίσης παρέχει κατάλογο διευθύνσεων όπου ο χρήστης αποθηκεύει τις διευθύνσεις των ατόμων με τα οποία επικοινωνεί” (White Pine Software, 1998).

Το πρόγραμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επικοινωνίες επαγγελματικές π.χ. συνεδριάσεις και ομαδικές συζητήσεις των μελών μιας τηλετάξης ή των μελών μιας επιχείρησης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για επικοινωνίες κοινωνικές. Κάποιος μπορεί να επικοινωνεί με τους φίλους του ή την οικογένεια του από απόσταση.

“Ο χρήστης μπορεί να επικοινωνεί με έναν μόνο συνομιλητή κάθε φορά, ή να μπει σε εικονικό-δυνητικό χώρο (room) ομαδικών συζητήσεων και να μιλάει ταυτόχρονα με πολλούς. Από τη στιγμή που συνδέεται ο χρήστης στο σύστημα μπορεί να δέχεται και να στέλνει έγχρωμο σήμα εικόνας (video) και ήχου (audio). Επιπλέον μπορεί να ανταλλάσσει γραπτά μηνύματα σε ένα ξεχωριστό παράθυρο συνομιλιών με γραπτά κείμενα. Υπάρχει σύστημα με whiteboards (λευκοί πίνακες), με το οποίο μπορεί να βλέπει μαζί με άλλους αρχεία κειμένου και γραφικών.” (White Pine Software, 1998).Όλα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια τηλετάξη που αποτελείται από μαθητές που βρίσκονται σε πολλές περιοχές για μια ταυτόχρονη ομαδική επικοινωνία με τον καθηγητή.

Το CU-SeeMe επιτρέπει επικοινωνία με άτομα που χρησιμοποιούν προγράμματα που βασίζονται στις ίδιες προδιαγραφές, όπως το Microsoft NetMeeting και το Intel Internet VideoPhone. Η σύνδεση με αυτά τα άτομα γίνεται με το MeetingPoint^TM Confernce Server της εταιρίας White Pine Software.

Επίσης στο πρόγραμμα CU-SeeMe της εταιρίας White Pine υπάρχουν κατάλογοι (directories) των ενεργών χώρων συζητήσεων. Ο χρήστης συνδέεται αυτόματα στους χώρους αυτούς και έτσι πάντοτε βρίσκει άλλα άτομα για να συζητήσει μαζί τους οποιαδήποτε χρονική στιγμή και αν συνδεθεί.

“H NASA χρησιμοποιεί το πρόγραμμα CU-SeeMe για να παρουσιάζει καθημερινά φωτογραφίες της γης από δορυφόρους, και ακόμη συνεντεύξεις με αστροναύτες και επιστήμονες” (White Pine, 1998).

Το CU-SeeMe χρησιμοποιείται σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. “Η εταιρία White Pine χρηματοδοτεί το Global Schoolhouse που είναι κορυφαίος εκπαιδευτικός οργανισμός και έχει στόχο την εξάπλωση του Internet στην εκπαίδευση. Οι Ιστοσελίδες του είναι στη διεύθυνση http://www.gsn.org. Παράλληλα με το CU-SeeMe η εταιρία White Pine Software έχει δημιουργήσει και άλλα παρόμοια προγράμματα λογισμικού που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση, όπως το ClassPoint και MeetingPoint” (White Pine, 1998).

Η εταιρία που δημιουργεί το λογισμικό CU-SeeMe πιστεύει ότι το βασικό στοιχείο στην εκπαίδευση από απόσταση είναι οι ικανότητες του καθηγητή και αναφέρει ότι “καμία τεχνολογία δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει έναν ικανό καθηγητή με δυναμικό υλικό, αποτελεσματικές ικανότητες παρουσίασης, υψηλό αίσθημα ευθύνης και δραστηριοποίησης, έναν καθηγητή που διαθέτει γνώσεις και εμπειρία και μπορεί να χρησιμοποιήσει με την μεγαλύτερη αποδοτικότητα τα κατάλληλα εργαλεία την κατάλληλη στιγμή” (White Pine, 1998). Τα εργαλεία της τεχνολογίας μπορούν αποδειχθούν πολύ χρήσιμα αν χρησιμοποιηθούν με προσοχή. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να θέτει κάποιους στόχους και να χρησιμοποιεί τα εργαλεία για την επίτευξη των στόχων αυτών.

• 6.2 Το Πρόγραμμα ClassPoint

Το πρόγραμμα ClassPoint σχεδιάστηκε από την White Pine Software για την δημιουργία εικονικών δυνητικών τάξεων στο Internet. “Παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις εκπαίδευσης εξ αποστάσεως για χρήση σε τοπικά δίκτυα LAN σε δίκτυα ευρείας περιοχής WAN και γενικά στο Internet. Δημιουργεί ένα περιβάλλον που κατευθύνεται από τον καθηγητή και εικονικές-δυνητικές τάξεις στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW). Παρέχει προγραμματισμό των μαθημάτων που διδάσκονται, μεταδίδει σήμα εικόνας (video) και ήχου (audio) από πολλές προς πολλές περιοχές, εμφανίζει την εικόνα του καθηγητή και των μαθητών και δίνει δυνατότητες παρουσίασης στον καθηγητή. Ακόμη παρέχει Whiteboard (για παρουσίαση γραφικών) και άλλες δυνατότητες (White Pine Software, 1998).

Με αυτό το πρόγραμμα τα σχολεία και άλλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί μπορούν γρήγορα, αποτελεσματικά και με χαμηλό κόστος να συνδέσουν τον καθηγητή με τους μαθητές και να δημιουργήσουν τηλετάξεις στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW) με πλήρη αλληλεπιδραστική επικοινωνία.

“Το πρόγραμμα λειτουργεί σε Windows 95 ή ΝΤ με την έκδοση V.1.0.2. μερικά χαρακτηριστικά του προγράμματος αναφέρονται παρακάτω: Το περιβάλλον μάθησης κατευθύνεται από τον καθηγητή. Η εικόνα (video) και ο ήχος (audio) φαίνονται στις οθόνες όλων όσων συμμετέχουν στην επικοινωνία και ο καθένας μπορεί να δει και να ακούσει τους υπόλοιπους. Η εικονική-δυνητική τάξη στον Παγκόσμιο Ιστό ρυθμίζεται από τον καθηγητή και γίνεται προγραμματισμός των μαθημάτων. Με το πρόγραμμα ο καθηγητής μπορεί να κάνει ομαδική περιήγηση των μαθητών σε πηγές του Internet κατά τη διάρκεια παρουσίασης του μαθήματος. Ακόμη μπορούν να γίνονται αλληλεπιδραστικά τεστ και ερωτήσεις σε πραγματικό χρόνο, ή προφορικές εξετάσεις. Οι πηγές του δικτύου υπολογιστών είναι στη διάθεση των μαθητών στην διάρκεια της ομαδικής συνάντησης και πριν ή μετά από αυτή.

Υπάρχουν ακόμη λευκοί πίνακες Whiteboards και παρέχεται επικοινωνία με ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων” (White Pine, 1998).

Στην εκπαίδευση από απόσταση δεν αρκεί η επικοινωνία του καθηγητή με τους μαθητές. Χρειάζονται και επιπλέον στοιχεία που θα δώσουν στον μαθητή την αίσθηση ότι βρίσκεται σε μια σχολική τάξη. “Το ClassPoint δημιουργεί την εμπειρία της τάξης που κατευθύνεται από τον καθηγητή, με εγγραφή, συζήτηση μέσα στην τάξη, συμπλήρωση και παράδοση εργασιών σε ώρες εκτός της τάξης” (White Pine, 1998).

Με το πρόγραμμα επιτρέπεται ο καθηγητής να επιλέγει έναν ή περισσότερους μαθητές και να τους προβάλλει με μεγαλύτερη εικόνα από τους υπόλοιπους για να μιλήσουν αυτοί, ή επιτρέπεται ένας μαθητής να κάνει αίτηση για να παρέμβει στην συζήτηση και τότε προβάλλεται και η δική του εικόνα. Οι μαθητές εκτός από τον ήχο επικοινωνούν και με γραπτά μηνύματα, είτε ένας προς έναν είτε ομαδικά, ενώ με σήμα εικόνας και ήχου επικοινωνούν ταυτόχρονα όλοι μαζί. Ο καθηγητής έχει την δυνατότητα να οδηγεί τους μαθητές σε Ιστοσελίδες και να τους παρουσιάζει πληροφορίες μέσα από αυτές.

Ο καθηγητής κατευθύνει το σύστημα προβολής (spotlight) σε συγκεκριμένους μαθητές και η εικόνα τους εμφανίζεται μεγαλύτερη στην οθόνη. Μπορούν να προβάλονται μόνο αυτοί οι μαθητές ή να προβάλλονται και οι άλλοι με μικρότερη εικόνα. “Ο καθηγητής βλέπει 12 μαθητές κάθε φορά μέσα στην τηλετάξη ανεξάρτητα από αυτούς που προβάλλει. Μπορούν να γίνονται ειδικές συζητήσεις που κατευθύνονται από τον καθηγητή και συμμετέχουν μικρές ομάδες μαθητών που προβάλλονται. Οι μαθητές που επιθυμούν να παρέμβουν στη συζήτηση μπορούν να στείλουν στον καθηγητή ένα μήνυμα που το βλέπει μόνο αυτός. Ο καθηγητής μπορεί να επιλέξει και να προβάλλει κάποιους μαθητές ακόμα και αν οι ίδιοι δεν το ζητήσουν” (White Pine, 1998).

Διαγωνίσματα και τέστ σε πραγματικό χρόνο μπορούν να γίνουν με την χρήση του ClassPoint. “Ο καθηγητής μπορεί να υποβάλλει σε όλους τους μαθητές ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και να βλέπει τις απαντήσεις κάθε μαθητή σε ξεχωριστά παράθυρα. Οι μαθητές δεν μπορούν να δουν τις απαντήσεις των άλλων. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για να διαπιστώσει ο καθηγητής αν οι περισσότεροι μαθητές έχουν κατανοήσει το μάθημα. Μπορεί να τους ρωτήσει και αν οι περισσότεροι απαντήσουν όχι τότε ο καθηγητής μπορεί να αναλύσει περισσότερο τα δυσνόητα σημεία. Το ίδιο σύστημα μπορούν οι καθηγητές να το χρησιμοποιήσουν για να σχεδιάσουν διαγωνίσματα και για να ελέγξουν τις γνώσεις των μαθητών με ερωτηματολόγια για να απαντηθούν σε πραγματικό χρόνο” (White Pine, 1998).

Οι λευκοί πίνακες (Whiteboards) λέγονται έτσι επειδή έχουν παρόμοιες ιδιότητες με τον πίνακα της τάξης. Με αυτούς ο καθηγητής δείχνει σημειώσεις και γραφικά στους μαθητές. “Το Classpoint σε κοινές εφαρμογές με το Microsoft NetMeeting παρέχει λευκούς πίνακες (Whiteboards) με τους οποίους ο καθηγητής και οι μαθητές βλέπουν κείμενα και σχεδιαγράμματα που είναι έτοιμα ή μπορούν να σχεδιαστούν εκείνη τη στιγμή όπως σε έναν πραγματικό πίνακα. Ταυτόχρονα το υλικό που φαίνεται στον λευκό πίνακα (Whiteboard) μπορεί να τροποποιηθεί και να διορθωθεί την ίδια στιγμή από τον καθηγητή ή από τους μαθητές σε πραγματικό χρόνο μέσα στην διάρκεια του μαθήματος της τηλετάξης” (White Pine, 1998).

“Ένας Web browser (πρόγραμμα εξερεύνησης του Παγκόσμιου Ιστού) χρησιμοποιείται από το ClassPoint για την ανακοίνωση των προγραμμάτων μαθημάτων, για τον σχεδιασμό των μαθημάτων που διδάσκονται και για να επιτρέψει την σύνδεση των μαθητών στην εικονική δυνητική τάξη. Ο καθηγητής ρυθμίζει την λειτουργία, το πρόγραμμα και το πλάνο της τηλετάξης και χρησιμοποιεί το κέντρο σχεδιασμού του ClassPoint στο δικό του Web browser.

Όταν οι καθηγητές και οι μαθητές θέλουν να συνδεθούν στην τηλετάξη ή να δουν το υλικό που διδάσκεται και τις εργασίες των μαθητών επισκέπτονται μια Ιστοσελίδα εισόδου (Login Page) που δημιουργεί το ClassPoint και για να συνδεθούν δηλώνουν κωδικούς εισόδου (Username, Password). Μόλις συνδεθούν αρχίζει να λειτουργεί το πρόγραμμα του ClassPoint στον υπολογιστή τους και μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα της τηλετάξης.

Το υλικό που διδάσκεται στην τηλετάξη διαδίδεται μέσα από Web browser (πρόγραμμα εξερεύνησης του Παγκόσμιου Ιστού). Οποιεσδήποτε πληροφορίες μπορεί να παρουσιάσει ο browser μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο μάθημα της εικονικής-δυνητικής τάξης. Έτσι μπορούν να παρουσιάζονται άλλες Ιστοσελίδες με πληροφορίες σχετικές με το μάθημα, παρουσιάσεις μαθημάτων με streaming εικόνα (video) και ήχο (audio) ή ειδικά σχεδιασμένο υλικό για παρουσίαση στην τηλετάξη από Ιστοσελίδες. Ο καθηγητής μπορεί να κάνει περιήγηση των μαθητών σε Ιστοσελίδες που μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για συζήτηση στην τηλετάξη πάνωσε συγκεκριμένα θέματα. Καθώς ο καθηγητής αλλάζει Ιστοσελίδες στον δικό του browser, οι ίδιες Ιστοσελίδες εμφανίζονται στις οθόνες των μαθητών και ο καθηγητής μπορεί παράλληλα να μιλά και να σχολιάζει τα περιεχόμενα των Ιστοσελίδων” (White Pine Software, 1998).

To ClassPoint μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συνεδριάσεις, παρουσιάσεις πληροφοριών, ομαδικές συζητήσεις, εκπαίδευση των υπαλλήλων μιας εταιρίας.

Σε κολέγια και σε πανεπιστήμια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πλήρη παρουσίαση μαθημάτων από απόσταση, για συνέδρια, εκπαίδευση ενηλίκων, σύνδεση τηλετάξεων από πολλές χώρες, για επικοινωνία των καθηγητών μεταξύ τους, δημιουργία οργανωμένων συζητήσεων.

Στα δημοτικά σχολεία το ίδιο πρόγραμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ομαδικές συζητήσεις γονέων-δασκάλων, των δασκάλων ή των μαθητών μεταξύ τους και για διδασκαλία των παιδιών από απομακρυσμένες περιοχές

Το MeetingPoint είναι πρόγραμμα εξυπηρέτησης συνεδριάσεων (Conference Server).

“Το MeetingPoint είναι πρόγραμμα λογισμικού που βασίζεται στα πρότυπα H.323 που έχουν τεθεί για τηλεδιασκέψεις στο Internet και δημιουργεί ομαδικές συνεδριάσεις. Το MeetingPoint παρέχει εικονικούς-δυνητικούς χώρους συνάντησης όπου οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν με εικόνα (video), ήχο (audio), κείμενο και δεδομένα για να παρακολουθήσουν μαθήματα ή να κάνουν ομαδικές εργασίες. Το MeetingPoint επιτρέπει σε άτομα που χρησιμοποιούν διαφορετικό λογισμικό να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Συνδέει τους χρήστες του Microsoft NetMeeting, Intel ProShare, PictureTel LiveLan, Intel Internet VideoPhone, CU-SeeMe σε ταυτόχρονη ομαδική επικοινωνία” (White Pine, 1998).

H ομαδική επικοινωνία γίνεται με χρήση πολυμέσων. Το πρόγραμμα μπορεί ο χρήστης να το ρυθμίσει και να το διαχειριστεί από απόσταση με χρήση κάποιου Web browser. Το MeetingPoint διαχειρίζεται το εύρος ζώνης που απαιτείται για ομαδική επικοινωνία και εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της τεχνολογίας Multicast. (Multicast λέγεται η δυνατότητα μετάδοσης σήματος από έναν σε πολλούς ή από πολλούς σε πολλούς). Με το MeetingPoint τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν να παρέχουν εκπαίδευση από απόσταση σε μαθητές που βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Μερικά χαρακτηριστικά του προγράμματος είναι:

“Η έκδοση V3.0.6 λειτουργεί για τα Windows NT και για το Sun Solaris.Το σύστημα βασίζεται στα πρότυπα H.323.για ομαδικές συνεδριάσεις στο Internet. Διευκολύνει οποιαδήποτε ομαδική επικοινωνία είτε με μικρές ομάδες ατόμων είτε με πολύ μεγάλες ομάδες. Χρησιμοποιεί την υποδομή οποιουδήποτε δικτύου υπολογιστών. Επιτρέπει στους χρήστες επικοινωνία με εικόνα (video), ήχο (audio), κείμενα (text chat) και λευκούς πίνακες (Whiteboards) που βασίζονται στο πρότυπο T.120 του Internet. Μέσω του Παγκόσμιου Ιστού προσαρμόζει και διαχειρίζεται ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά προγράμματα εξυπηρέτησης (servers) και συνεδριάσεις. Το λογισμικό έχει δυνατότητες multicast (ένας στέλνει σήμα προς πολλούς ή πολλοί προς πολλούς).Ακόμη το πρόγραμμα εκμεταλλεύεται με έξυπνο τρόπο τις δυνατότητες του υπάρχοντος δικτύου υπολογιστών.”(White Pine Software, 1998). Το MeetingPoint αποτελεί λογισμικό του server (υπολογιστή εξυπηρέτησης δικτύου) για συνεδριάσεις. Σε συστήματα client/server, ο server εξυπηρετεί συγκεκριμένα προγράμματα client. “To MeetingPoint είναι Client agnostic server, δηλαδή server συμβατό με διαφορετικά προγράμματα Client αρκεί αυτά να είναι σχεδιασμένα με βάση κοινά πρότυπα του Internet. To MeetingPoint υποστηρίζει τα πρότυπα Η.323 για συνεδριάσεις και τα πρότυπα Τ.120 για λευκούς πίνακες (Whiteboards) και για μεταφορά αρχείων. Με το MeetingPoint μπορούν να δημιουργηθούν ομαδικές συνεδριάσεις οποιουδήποτε τύπου και από οσαδήποτε ατομα. Η επικοινωνία γίνεται με εικόνα (video), ήχο(audio), κείμενο,λευκούς πίνακες και άλλες εφαρμογές.”(White Pine Software, 1998).

Το πρόγραμμα προσαρμόζεται στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW) και οι υπεύθυνοι των δικτύων μπορούν να διαχειριστούν πολλούς servers MeetingPoint με ένα browser (πρόγραμμα εξερεύνησης του Παγκόσμιου Ιστού). Με το ίδιο πρόγραμμα μπορούν να παρακολουθήσουν συνεδριάσεις ή να συμμετέχουν σε τηλεδιασκέψεις.

“Το MeetingPoint χρησιμοποιεί τα πρότυπα IETF (του MBONE) για τεχνολογία Multicasting. Αυτό επιτρέπει σε όσους χρησιμοποιούν δίκτυα με αυτή την τεχνολογία να εξοικονομούν μεγάλο εύρος ζώνης (bandwidth). Το MeetingPoint συνδέει και δίκτυα που δεν διαθέτουν δυνατότητες multicast με άλλα δίκτυα που διαθέτουν. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στην διεύθυνση http://www.ipmulticast.com/community/whitepapers” (White Pine Software, 1998).

Το ίδιο πρόγραμμα εκτός από την δημιουργία εικονικών-δυνητικών χώρων συνάντησης παρέχει και τις παρακάτω δυνατότητες. Αξιοποιεί τις δυνατότητες των πηγών παροχής του δικτύου και οι πληροφορίες που διαδίδονται καταλαμβάνουν όσο το δυνατόν λιγότερες πηγές παροχής. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να αναγνωρίζει το είδος της ομαδικής επικοινωνίας που συντελείται με χρήση πολυμέσων σε πραγματικό χρόνο και να αξιοποιεί τις δυνατότητες του δικτύου για να εκτελεί ομαδικές επικοινωνίες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. “Για παράδειγμα, περισσότεροι από έναν servers μπορούν να συνεργαστούν για να ελαχιστοποιήσουν την κυκλοφορία δεδομένων που πρέπει να περάσουν από διάφορες συνδέσεις του κυρίως δικτύου και έτσι ελευθερώνονται αυτές οι συνδέσεις. Ακόμη τα δίκτυα που έχουν το σύστημα multicast αξιοποιούνται κατάλληλα και μειώνεται το ποσοστό κατάληψης των πηγών παροχής δικτύου” (White Pine Software, 1998). Αυτό σημαίνει ότι αν τα δεδομένα πρόκειται να περάσουν από πολλές περιοχές του δικτύου, μπορούν αντί για αυτό να φτάσουν όλα μαζί σε μία ομάδα servers που συνεργάζονται και να αποσταλούν στους παραλήπτες από τους servers με τις ελάχιστες δυνατές διαδρομές και έτσι να μειωθεί η συνολική ποσότητα κυκλοφορίας δεδομένων στο δίκτυο. Με το MeetingPoint ελέγχεται το εύρος ζώνης (bandwidth) που καταλαμβάνεται στην διάρκεια των τηλεδιασκέψεων. “Οι παροχείς τέτοιων υπηρεσιών μπορούν να ελέγχουν το ρυθμό με τον οποίο μεταδίδεται το σήμα σε μια τηλεδιάσκεψη χωρίς να εξαντλείται όλο το διαθέσιμο εύρος ζώνης του δικτύου και χωρίς να παρεμποδίζονται άλλες λειτουργίες του δικτύου από υπερβολική κυκλοφορία δεδομένων. Άλλες υπηρεσίες που παρέχει το MeetingPoint είναι ασφάλεια δεδομένων, παρακολούθηση συνεδρίων σε πραγματικό χρόνο,υποστήριξη, ανίχνευση και χρέωση των πελατών” (White Pine Software, 1998)

• 6.4 Το πρόγραμμα NetMeeting

To NetMeeting της Microsoft επιτρέπει στο χρήστη να επικοινωνεί με άλλους χρήστες με φωνή και εικόνα, με τον ίδιο τρόπο που του επιτρέπει το CU-SeeMe που περιγράφεται παραπάνω. Με το NetMeeting ο χρήστης μπορεί παράλληλα να στείλει και να λάβει αρχεία ή εφαρμογές μαζί με εικόνα (video) και ήχο (audio), σε πραγματικό χρόνο. Οι αρχικές ρυθμίσεις του προγράμματος (για Windows 98) γίνονται αυτόματα από ένα πρόγραμμα Wizard που κάνει μόνο του τις απαιτούμενες ρυθμίσεις στον Server ( υπολογιστή εξυπηρέτησης) του δικτύου στο οποίο συνδέεται ο χρήστης, και στο σύστημα μετάδοσης και λήψης του σήματος εικόνας (video) και ήχου (audio). Το πρόγραμμα NetMeeting (για Windows 98) εμφανίζει ένα παράθυρο στην οθόνη του υπολογιστή όπου φαίνεται ένα ευρετήριο με τους χρήστες που είναι συνδεδεμένοι εκείνη τη στιγμή στον ίδιο server (υπολογιστή εξυπηρέτησης) που συνδέεται ο χρήστης. Για κάθε χρήστη εμφανίζονται πληροφορίες για το αν έχει ήχο audio, εικόνα video, η διεύθυνση του e-mail και το όνομα του. Ο χρήστης με το ποντίκι επιλέγει κάποιο όνομα άλλου χρήστη από τον κατάλογο ονομάτων και με το δεξί πλήκτρο εμφανίζει μια λίστα επιλογών. Με τις επιλογές αυτές μπορεί να επικοινωνήσει άμεσα με φωνή και εικόνα με τον άλλο χρήστη, ή να αν θέλει να του στείλει μήνυμα e-mail. Αν ο χρήστης που έχει επιλεχθεί, μιλάει εκείνη τη στιγμή με άλλον, τότε αυτός που τον επέλεξε έχει δυνατότητα να του ζητήσει να συμμετέχει και αυτός στη συζήτηση. Η εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος στην εκπαίδευση είναι ίδια με την εφαρμογή του CUSeeMe. Το πρόγραμμα αυτό εκτελεί την ίδια λειτουργία.

Οι περισσότερες διασκέψεις και σοβαρές συζητήσεις γίνονται με ασύγχρονη επικοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι τα μηνύματα και τα αρχεία της συζήτησης ανακοινώνονται όλα σε κάποιο κοινό χώρο και παραμένουν ώστε να μπορούν οι χρήστες οποιαδήποτε στιγμή να τα δουν και να απαντήσουν με την άνεση τους.

Η ασύγχρονη επικοινωνία μπορεί να γίνει και με αποθήκευση αρχείων ήχου (audio) ή εικόνας (video) σε κάποια κοινή περιοχή όπου μπορεί οποιοσδήποτε να τα φέρνει στον υπολογιστή του για να τα δει. Με το πρόγραμμα RealPlayer μπορεί να τα δει χωρίς να τα εγκαταστήσει στον υπολογιστή του και να τα διαχειριστεί από την περιοχή όπου βρίσκονται.Ακόμη τα ίδια αρχεία μπορούν να αποσταλούν προσαρτημένα σε ένα μήνυμα με το ηλεκρονικό ταχυδρομείο σε κάποιον χρήστη, αλλά πρέπει αυτός να διαθέτει αρκετό χώρο στον σκληρό δίσκο του πολογιστή του για να αποθηκεύσει αυτά τα αρχεία. Για τον λόγο αυτό συμφέρει να χρησιμοποιείται το πρόγραμμα RealPlayer.

• 7.2 Η χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για ασύγχρονη επικοινωνία

"Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο E-mail ή κάποιο πρόγραμμα που εκτελεί αντίστοιχη λειτουργία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να στείλουμε μηνύματα στην ηλεκτρονική διεύθυνση ενός ατόμου ή να στείλουμε το ίδιο μήνυμα στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις πολλών ατόμων την ίδια στιγμή. Αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι όλα τα άτομα που μας ενδιαφέρουν έχουν ηλεκτρονική διεύθυνση στο Internet. Μπορούμε να έχουμε μια ιδιωτική συζήτηση ενός προς έναν, μπορούμε όμως να έχουμε και μια κοινή συζήτηση όπου θα συμμετέχουν διάφορα άτομα. Από αυτά τα άτομα, μπορεί να είναι όλοι άγνωστοι μεταξύ τους, ή να ανήκουν σε διάφορα επίπεδα μιας ιεραρχικής κλίμακας που έχει σχέση με το θέμα της συζήτησης(π.χ. δάσκαλοι, μαθητές, καθηγητές, εξεταστές, σύμβουλοι, βοηθοί, αν το θέμα συζήτησης αφορά την εκπαίδευση).

Για παράδειγμα, μια διάλεξη που κάνει κάποιος προσκεκλημένος ομιλητής σε ένα συνέδριο θα μπορούσε να σταλεί με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στην ηλεκτρονική διεύθυνση καθενός από τους συνέδρους για να εξασφαλιστεί ότι ο κάθε σύνεδρος θα έχει το δικό του αντίγραφο από την ομιλία" (Berge & Collins, 1993).

"Η ομαδική συζήτηση γίνεται με πολλούς τρόπους μέσα στο δίκτυο. Μια μορφή συζήτησης με την μέθοδο που περιγράψαμε είναι οι "λίστες συζητήσεων," (mailing lists) του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σε κάθε "λίστα συζητήσεων" υπάρχει ένα κεντρικό θέμα συζήτησης που φαίνεται από το όνομα της λίστας. Για να παρακολουθήσει κάποιος τη συζήτηση σε μια λίστα πρέπει πρώτα να εγγραφεί μέλος στη λίστα. Τα μέλη κάθε "λίστας" μπορούν να στέλνουν μηνύματα e-mail στην ηλεκτρονική διεύθυνση της λίστας, η οποία ανήκει σε κάποιο κεντρικό υπολογιστή (host computer). Κάθε μήνυμα που φτάνει στον υπολογιστή αυτόν, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, προωθείται αυτόματα στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των ατόμων που είναι μέλη της λίστας." (Berge & Collins, 1993).Οι "λίστες συζητήσεων" διακρίνονται σε "ελεγχόμενες" (moderated) και σε "μη ελεγχόμενες" (unmoderated). Στις ελεγχόμενες λίστες ορισμένα μηνύματα που φτάνουν λογοκρίνονται από κάποιους και δεν δημοσιεύονται και επίσης δεν μπορεί να γίνει μέλος οποιοσδήποτε.

Αυτό γίνεται για να ασχοληθούν με κάποιο συγκεκριμένο θέμα συζήτησης χωρίς να ενοχλούνται οι συζητητές από μηνύματα διαφημιστικού περιεχομένου, ή μηνύματα άσχετα με το θέμα της συζήτησης. Οι μη ελεγχόμενες λίστες είναι πιο ελεύθερες και εκεί δημοσιεύονται όλα τα μηνύματα που φτάνουν και μπορεί να γίνει μέλος όποιος θέλει. Κάθε λίστα συζητήσεων την δημιουργεί και την διαχειρίζεται ένα πρόγραμμα mailserv που μπορεί αυτόματα να λαμβάνει και να στέλνει μηνύματα. Κάθε πρόγραμμα listserv μπορεί να δημιουργήσει διάφορες λίστες συζητήσεων με πολλούς ή λίγους συνδρομητές. Σε μία σχολική τάξη μπορεί ο καθηγητής να δημιουργήσει μικρές λίστες συζητήσεων με λίγους μαθητές π.χ. 5 άτομα σε κάθε λίστα και να τους αναθέσει ομαδικές εργασίες. Όλες αυτές οι λίστες δημιουργούνται από το ίδιο πρόγραμμα listserv. Ο McLeod εξηγεί την χρήση τους στην εκπαίδευση: "Το πρόγραμμα mailserv μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ασύγχρονη διδασκαλία με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο e-mail. Οι μαθητές επικοινωνούν στέλνοντας ένα μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση του mailserv και αυτόματα το μήνυμα αυτό διανέμεται στις διευθύνσεις όλων των ατόμων που έχουν εγγραφεί στη λίστα συζητήσεων. Πολλές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στη διδασκαλία πρόσωπο με πρόσωπο, μπορούν εύκολα να τροποποιηθούν κατάλληλα και να εφαρμοστούν στη διδασκαλία μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου" (McLeod). Επίσης υπάρχει αλληλεπίδραση και αποστολή αρχείων με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο e-mail. Ο χρήστης, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, για να λάβει τα αρχεία που τον ενδιαφέρουν, έχει δυνατότητα να κάνει αλληλεπιδραστικές αιτήσεις σε συγκεκριμένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που κρατούν αποθηκευμένα αρχεία κειμένου. Οι υπολογιστές αυτοί, θα στείλουν αυτόματα τα ζητούμενα προγράμματα στην ηλεκτρονική διεύθυνση e-mail από την οποία έχει έρθει η αίτηση. (Tα αρχεία κειμένου, είτε περιέχονται μέσα στο κείμενο του μηνύματος, ή αποστέλλονται ως αυτόνομα προγράμματα μαζί με το μήνυμα). Αν ο καθηγητής δημιουργήσει ομάδες εργασίας που συνεννοούνται μεταξύ τους μέσω λιστών συζητήσεων, μπορεί να χωρίσει τους μαθητές της τάξης σε μικρές ομάδες των 5 ή 6 ατόμων και να αφιερώσει μία μικρή λίστα συζητήσεων για κάθε ομάδα. Ο μικρός αριθμός συζητητών σε μια λίστα συζητήσεων έχει το πλεονέκτημα ότι στέλνονται λίγα μηνύματα και έτσι για να εκφράσει κανείς την γνώμη του δεν είναι υποχρεωμένος να διαβάσει ένα μεγάλο πλήθος μηνυμάτων που έχουν προηγηθεί από τους άλλους. Επίσης ο καθηγητής μπορεί εύκολα να ελέγξει όλα τα μηνύματα. Αν όμως ο αριθμός των ατόμων είναι πολύ μικρός, π.χ. δύο ή τρία άτομα, τότε υπάρχει το μειονέκτημα ότι οι μαθητές ενδέχεται να εκφράσουν κοινές απόψεις και δεν υπάρχουν πολλές διαφορετικές γνώμες ή προτάσεις πάνω στο ίδιο θέμα. Έτσι χάνεται το ενδιαφέρον στην επικοινωνία.

• 7.3 Συστήματα BBS και Newsgroups

Τα συστήματα BBS (Πίνακες ανακοινώσεων) χρησιμοποιούνται για ασύγχρονη επικοινωνία παράλληλα με τις λίστες ομαδικών συζητήσεων (mailing lists) και τα newsgroups (ομάδες ειδήσεων και συζητήσεων). Τα συστήματα αυτά χρησιμοποιούνται για ασύγχρονες ομαδικές συζητήσεις όμως περισσότερους χρήστες έχουν τα newsgroups.

"Στα συστήματα BBS με πίνακες ανακοινώσεων (Bulletin Boards System, BBS), τα μηνύματα που στέλνει ο καθένας κρατούνται σε μια κεντρική περιοχή δηλαδή σε κάποιον κεντρικό υπολογιστή συνδεδεμένο στο δίκτυο. Τα συστήματα BBS συνήθως απαιτούν από το χρήστη να κάνει ιδιαίτερες ενέργειες για να δει τα μηνύματα. Ο χρήστης μπορεί να διαβάσει τα μηνύματα είτε το ένα πίσω από το άλλο είτε επιλεκτικά με οδηγό τον πίνακα περιεχομένων. Τότε βλέποντας τα θέματα μπορεί να επιλέξει τα μηνύματα που τον ενδιαφέρουν. Μπορεί να απαντήσει σε όποια μηνύματα θέλει και τα δικά του μηνύματα θα δημοσιευθούν στην ίδια περιοχή και θα παραμείνουν εκεί για να μπορούν να τα βλέπουν οι άλλοι αναγνώστες. Στη διαδικασία αυτή η αποστολή μηνυμάτων γίνεται με ευκολία, αλλά υπάρχει μειονέκτημα στην ανάγνωση των μηνυμάτων. Η συμμετοχή των ατόμων στη συζήτηση μπορεί να είναι μικρή και εξαρτάται από το πόσοι ενδιαφέρονται να εισέλθουν σε μια BBS και να διαβάσουν τα μηνύματα. Ο αριθμός των ατόμων αυτών μειώνεται όταν απαιτούνται πολλές διαδικασίες για πρόσβαση ή όταν μια BBS στο δίκτυο είναι άγνωστη επειδή δεν ανακοινώνεται σε εμφανείς περιοχές" (Berge & Collins, 1993).

Στην κατηγορία ομαδικής συζήτησης ανήκουν και οι "ομάδες ειδήσεων ή συζητήσεων" (Usenet newsgroups). Mοιάζουν πολύ με τις "λίστες συζητήσεων" του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Το σημείο που διαφέρουν οι "ομάδες ειδήσεων" από τις "λίστες" είναι ότι για να δει κάποιος τα μηνύματα μιας "ομάδας ειδήσεων" δεν εγγράφεται μέλος σε αυτήν, αλλά πρέπει να ακολουθήσει διαφορετική διαδικασία που την περιγράφουμε παρακάτω. Με ορισμένα προγράμματα για το δίκτυο ο χρήστης επιλέγει ποιες "ομάδες ειδήσεων" θέλει να λαμβάνει. Το θέμα συζήτησης φαίνεται από τον τίτλο τους. Τα μηνύματα των "ομάδων ειδήσεων" διαδίδονται στους χρήστες με το Usenet (ένα δίκτυο υπολογιστών που αποτελεί τμήμα του Internet). Μόνο όταν ο χρήστης έχει πρόσβαση στο δίκτυο Usenet μπορεί να λαμβάνει στον υπολογιστή του τα μηνήματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που στέλνονται στις "ομάδες ειδήσεων και συζητήσεων" και αποθηκεύονται σε κάποια κεντρική περιοχή. Η σύνδεση του χρήστη με τις "ομάδες ειδήσεων" είναι άλλοτε αμφίδρομη οπότε μπορεί να στέλνει με ευκολία τα δικά του μηνύματα και άλλοτε μονόδρομη οπότε δεν μπορεί να στείλει κανένα μήνυμα και βλέπει μόνο μηνύματα άλλων. Στα newsgroups δίδεται περισσότερη έμφαση στη συζήτηση πάνω στο θέμα που αναφέρονται. Η επικοινωνία είναι αρκετά εντατική και γίνεται αυστηρά με βάση το θέμα συζήτησης. Αντίθετα σε μία λίστα συζητήσεων με πολλούς συνδρομητές μπορούν να συζητηθούν πολλές ιδέες και θέματα ανεξάρτητα από τον τίτλο της λίστας και ορισμένα να μην ενδιαφέρουν όλους τους συνδρομητές. Είναι δύσκολο να ερευνήσει ο χρήστης τα θέματα που συζητούνται σε λίστες συζητήσεων ενώ στα newsgroups μπορεί να ερευνήσει πιο εύκολα τα θέματα συζήτησης με βάση τον τίτλο του κάθε newsgroup.

"Στα συστήματα BBS με πίνακες ανακοινώσεων μπορούμε να χωρίσουμε διάφορες ανεξάρτητες περιοχές έτσι ώστε σε κάθε περιοχή να εργάζονται μαζί κάποια άτομα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται μικρές ομάδες εργασίας και αντιστοιχεί μία ομάδα ατόμων σε κάθε περιοχή. Ο χρήστης μπορεί να βλέπει είτε όλες τις περιοχές μαζί είτε επιλεκτικά τις περιοχές που τον ενδιαφέρουν. Οι περιοχές μπορούν να ταξινομηθούν με βάση το θέμα συζήτησης ή εργασίας που γίνεται μέσα σε αυτές. Όταν θέλει κάποιος να στείλει μήνυμα σε ένα τέτοιο σύστημα επιλέγει την περιοχή που θα δημοσιευτεί το μήνυμα, μέσα από έναν πίνακα που αναφέρει όλες τις περιοχές ταξινομημένες ως προς το θέμα συζήτησης τους. Στη συνέχεια το μήνυμα θα το διαβάσουν όλοι όσοι μπουν στην περιοχή αυτή και μετά μπορούν να το αντιγράψουν ή να το αποθηκεύσουν σε δικές τους περιοχές. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί οποιοσδήποτε να στείλει τα σχόλια του πάνω στα μηνύματα των προηγούμενων και το μήνυμα του θα δημοσιευτεί στην ίδια περιοχή του πίνακα ανακοινώσεων ώστε να μπορούν να το διαβάσουν οι υπόλοιποι" (Βerge & Collins, 1993).

"Μερικά συνέδρια μικρής χρονικής διάρκειας που γίνονται από ορισμένες ομάδες ατόμων χαρακτηρίζονται με τον όρο "σαλόνι" (salon). Στα συνέδρια αυτά η συνεδρίαση των ατόμων γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο. Στους συνέδρους έχουν μοιραστεί εκ των προτέρων ορισμένα γραπτά κείμενα που είναι διάφορες μελέτες και εργασίες και έχουν εκδοθεί πριν γίνει το συνέδριο. Στη διάρκεια του συνεδρίου γίνεται συζήτηση πάνω σε αυτά τα κείμενα και συνήθως συμμετέχει και ο συγγραφέας που τα έχει γράψει. Με την τηλεδιάσκεψη παρέχεται η δυνατότητα σε κάποια άτομα που δεν βρίσκονται στον τόπο που γίνεται το συνέδριο να συμμετέχουν εικονικά-δυνητικά στη συζήτηση από τον τόπο που βρίσκονται" (Βerge & Collins, 1993).

"Μια γενικότερη μορφή των BBS δίνει δυνατότητα για "ηλεκτρονική συζήτηση" μέσα στο δίκτυο υπολογιστών σε πραγματικό χρόνο και η δυνατότητα αυτή συχνά χρησιμοποιείται από τους μαθητές των σχολείων για να συζητούν μεταξύ τους. Στο δίκτυο υπάρχουν περιοχές όπου γίνεται συζήτηση πολλών ατόμων και ονομάζονται “κοινές περιοχές συζητήσεων”. Μερικές φορές έχουν μεταφορικές ονομασίες όπως “Cafe” δηλαδή “καφενεία”, “rooms” = “δωμάτια,” “channels” = “κανάλια.” Εκεί γίνεται ηλεκτρονική συνάντηση πολλών ατόμων και συνήθως οι συζητήσεις έχουν κοινωνικό περιεχόμενο και όχι επαγγελματικό" (Βerge & Collins, 1993).

"Μια άλλη μορφή των BBS χρησιμοποιείται στην περίπτωση όπου κάποιοι ειδικοί πρέπει να απαντούν σε απορίες χρηστών και να τους δίνουν τεχνικές οδηγίες. Οι λειτουργίες ενός συστήματος τηλεδιάσκεψης επιτρέπουν την παραλαβή και αποστολή μηνυμάτων και έτσι είναι εύκολο με ένα τέτοιο σύστημα να να στέλνονται οι ερωτήσεις των χρηστών στο ειδικευμένο προσωπικό και στη συνέχεια οι τεχνικοί να στέλνουν τις απαντήσεις τους.

Όταν οι απορίες είναι κοινές για όλους τους χρήστες τότε οι επαναλαμβανόμενες απαντήσεις μπορούν να συγκεντρωθούν και να αποτελέσουν έναν οδηγό για τους χρήστες. Ο οδηγός αυτός θα περιέχει τις συχνά επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις (FAQ: Frequently Asked Questions) μαζί με τις απαντήσεις τους και θα μπορεί να μοιραστεί σε κάθε χρήστη. Ο χρήστης όποτε χρειάζεται άμεση βοήθεια θα μπορεί να ανατρέχει στον οδηγό αυτό και να βρίσκει την απάντηση ώστε να μην καθυστερεί από τυχόν καθυστερήσεις των τεχνικών να του απαντήσουν" (Βerge & Collins, 1993).

• 8.1 Βιβλιοθήκες

"Η βιβλιοθήκη ή τα αρχεία μιας τηλεδιάσκεψης με Η/Υ συνήθως περιέχουν πολλά διαφορετικά είδη προγραμμάτων και αρχείων γενικού ενδιαφέροντος σε μορφή μόνο ανάγνωσης (Read-only) έτσι ώστε τα μέλη της τηλεδιάσκεψης να μπορούν να τα διαβάσουν χωρίς να τα σβήσουν ή να τα μετατρέψουν. Στα κείμενα της βιβλιοθήκης μπορούν να περιλαμβάνονται διάφορα αναγνώσματα και άρθρα που προέρχονται από πολλές πηγές: Γραπτές εργασίες, κατάλογοι που αναφέρουν τίτλους κειμένων για αναφορά στα αντίστοιχα κείμενα, βιβλιογραφίες, λεξικά τεχνικών όρων, κείμενα με οδηγίες χρήσεως των προγραμμάτων. Επίσης σε αυτή την περιοχή μπορούν να δημοσιεύονται προγράμματα και κείμενα που στέλνουν οι χρήστες της τηλεδιάσκεψης μέσω υπολογιστών. Στα προγράμματα της βιβλιοθήκης θα μπορούν οι χρήστες να έχουν πρόσβαση, να τα διαβάζουν, να τα αντιγράφουν, να τα αποθηκεύουν σε δικές τους περιοχές και να τα επεξεργάζονται αλλά δεν θα μπορούν να τα σβήσουν ή να τα αλλοιώσουν μέσα στην περιοχή της βιβλιοθήκης. Την αλλοίωση των προγραμμάτων βιβλιοθήκης θα μπορούν να την κάνουν μόνο κάποιοι υπεύθυνοι του συστήματος, οι οποίοι καθορίζουν ποια προγράμματα πρέπει να περιέχονται στη βιβλιοθήκη" (Βerge & Collins, 1993). Οι βιβλιοθήκες δεδομένων μπορούν να συνδέονται με διάφορες βάσεις δεδομένων και να παρέχονται υπηρεσίες αναζήτησης πληροφοριών από ειδικό προσωπικό των πανεπιστημίων, ή από προγράμματα λογισμικού.

• 8.2 Αρχεία με στοιχεία-Βάσεις δεδομένων

"Τα μηνύματα που στέλνονται σε ένα σύστημα τηλεδιάσκεψης, είτε αυτά απευθύνονται ιδιαιτέρως σε ένα άτομο είτε απευθύνονται σε όλα τα άτομα σε μια συγκεκριμένη περιοχή εργασίας μπορούν να αρχειοθετηθούν και να συγκεντρωθούν όλα μαζί. Στη συνέχεια υπάρχει δυνατότητα ανίχνευσης ή επισκόπησης των μηνυμάτων. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται διάφορα κριτήρια όπως είναι το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος που δηλώνεται πριν από κάθε μήνυμα ως θέμα του μηνύματος, η ημερομηνία αποστολής και άλλα.

Αυτά τα αρχεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να γίνεται εύκολα η αναδρομή στα προηγούμενα μηνύματα.. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο όταν συζητείται κάποιο συγκεκριμένο θέμα που έχει αναφερθεί και στο παρελθόν ή αν πρέπει να δοθεί μια απάντηση σε ένα παλιότερο μήνυμα. Επίσης αυτά τα αρχεία χρησιμοποιούνται για καταμέτρηση των μηνυμάτων που στέλνουν τα μέλη της τηλεδιάσκεψης και για την στατιστική έρευνα των μηνυμάτων ως προς το περιεχόμενο τους. Αυτές οι πληροφορίες χρειάζονται στους υπεύθυνους που κρατούν τα πρακτικά σε κάθε συζήτηση. Με τις πληροφορίες αυτές οι διαδικασίες της συζήτησης διευκολύνονται γιατί ο κάθε απλός χρήστης που μετέχει στη συζήτηση συνήθως δεν έχει δυνατότητα να αποθηκεύει στο δίσκο του όλα τα μηνύματα που τον ενδιαφέρουν λόγω ελλείψεως χώρου. Μπορεί όμως να ανατρέχει στα αρχεία τις τηλεδιάσκεψης και να βρίσκει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν.

Ακόμα αυτό είναι και ένα μέτρο ασφάλειας για την ομαλή λειτουργία του συστήματος γιατί, όταν γίνεται μια σοβαρή συζήτηση, σε περίπτωση που κάποιο μέλος έχει επιθετική συμπεριφορά και παρενοχλεί τα άλλα μέλη μπορεί να ανιχνεύεται και να αποβάλλεται από την συζήτηση."

"Όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση και χρησιμοποιούν την τηλεδιάσκεψη με Η/Υ μπορούν να συμμετέχουν σε ορισμένες "λίστες συζητήσεων" όπου το θέμα της συζήτησης αφορά την εκπαίδευση. Έτσι μέσα από τα δίκτυα των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν την ευκαιρία να δουν πως σκέφτονται άλλα άτομα από άλλες χώρες, να ακούσουν τις γνώμες των ξένων πάνω στην εκπαίδευση και να μάθουν τι συστήματα εκπαίδευσης υιοθετούνται από τις άλλες χώρες. Οι διεθνείς αυτές συζητήσεις γίνονται με ευκολία χωρίς να χρειάζεται οι μετέχοντες να εγκαταλείψουν το γραφείο τους και να ταξιδέψουν σε μακρινές χώρες για να γνωρίσουν από κοντά ο ένας τον άλλον. Οι επαγγελματικές και οι διαπροσωπικές σχέσεις συνάπτονται και αναπτύσσονται μέσα στα όρια μιας ηλεκτρονικής κοινής συζήτησης. Συνάδερφοι από διαφορετικές χώρες και άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους. Με χρήση του συστήματος τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές ξεπερνιούνται τα όρια που θέτει στην συνεργασία ο χώρος εργασίας γιατί είτε αυτός ο χώρος είναι ένα εργαστήριο είτε ένα γραφείο είτε ένας πανεπιστημιακός χώρος όπου εργάζονται πολλοί επιστήμονες μαζί, το πλήθος των γνωριμιών τους δεν περιορίζεται πλέον στα άτομα που κινούνται στον χώρο αυτό αλλά επεκτείνεται και σε άλλα άτομα που ίσως έχουν πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες και βρίσκονται σε μακρινές περιοχές. Μπορούν να υπάρξουν πολλές ευκαιρίες για επαγγελματική ανάπτυξη καθώς αυξάνεται αποτελεσματικά ο αριθμός ατόμων με κοινές φιλοδοξίες που συναντούνται και εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη κοινών στόχων. Π.χ. Πολλοί συγγραφείς συνεργάζονται μαζί για να γράψουν άρθρα, βιβλία και συγγράμματα, Οι ερευνητές που κάνουν εργασία πάνω στο ίδιο θέμα μπορούν να συνεργαστούν, οι ευκαιρίες για χρηματοδότηση και για έρευνα εμφανίζονται μέσα στην τηλεδιάσκεψη με Η/Υ" (Βerge & Collins, 1993).

Διάφορα πλεονεκτήματα της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι τα παρακάτω.

• 9.2 Επεξεργασία πληροφοριών, άνεση και ευκολία στη χρήση

"Η αρχειοθέτηση των μηνυμάτων που διακινούνται σε μια τηλεδιάσκεψη με Η/Υ οδηγεί στη δημιουργία μιας πλούσιας βάσης δεδομένων. Εφόσον τα παλιότερα μηνύματα δεν σβηστούν, η βάση δεδομένων θα εξακολουθεί να διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε μια τάξη σχολείου οι καλύτερες εργασίες των μαθητών μπορούν να κρατούνται σε ένα αρχείο το οποίο συνεχώς θα αυξάνεται από εξάμηνο σε εξάμηνο και θα αποτελέσει έναν οδηγό ή ένα μοντέλο για τους επόμενους μαθητές" (Βerge & Collins, 1993).

"Από τη στιγμή που κάποιος εξοικειωθεί με την χρήση του δικτύου υπολογιστών ιδιαίτερα στην πρόσβαση και στη χρήση των προγραμμάτων τηλεδιάσκεψης τότε θα διαπιστώσει ότι υπάρχει μεγάλη άνεση για να μπει στην τηλεδιάσκεψη από διάφορους υπολογιστές είτε αυτοί βρίσκονται στο σπίτι του, είτε στο γραφείο του είτε σε κάποιο εργαστήριο του πανεπιστημίου. Συχνά δεν είναι απαραίτητο να βρίσκεται ο χρήστης στον ίδιο χώρο όπου βρίσκονται τα κεντρικά μηχανήματα της τηλεδιάσκεψης και συνήθως μπορεί από μακριά να έχει πρόσβαση στην τηλεδιάσκεψη μέσα από το δίκτυο υπολογιστών και να εκτελεί τις λειτουργίες που επιθυμεί από περιβάλλοντα πιο οικεία για αυτόν και με χρήση δικών του προγραμμάτων σύνδεσης που μπορεί να τα έχει συνηθίσει" (Βerge & Collins, 1993).

• 9.3 Οι συνομιλητές επιλέγουν τη στιγμή που θα μπουν στη συζήτηση

"Συχνά δεν είναι απαραίτητο να βρίσκονται όλα τα μέλη μιας ομάδας εργασίας στο ίδιο μέρος την ίδια ώρα για να συναντηθούν πρόσωπο με πρόσωπο σε μια κοινή συζήτηση, εφόσον η BBS ελέγχεται τακτικά και διαβάζουν όλοι τα νέα μηνύματα. Πριν να δημοσιευτεί μια απάντηση συνήθως απαιτείται κάποιος χρόνος για να σκεφτεί ο χρήστης και να διαμορφώσει την γνώμη του. Επίσης χρειάζεται χρόνος να ανατρέξει σε πληροφορίες και στοιχεία που θα τεκμηριώσουν την άποψη του και ακόμη πρόσθετος χρόνος για να βρει τρόπο να διατυπώσει με σαφήνεια τις σκέψεις του.

Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές αφήνει περιθώρια για τέτοιες μικρές χρονικές καθυστερήσεις που είναι πολύ χρήσιμες στους συζητητές διότι αρκετοί από αυτούς είναι σκεπτόμενοι ή διστακτικοί. Επίσης οι μικρές καθυστερήσεις ευνοούν ορισμένα άτομα από κλειστές κοινωνίες που δεν δίνουν εύκολα μια απάντηση αν δεν σκεφτούν πρώτα προσεκτικά με ποιο τρόπο θα την παρουσιάσουν" (Βerge & Collins, 1993).

• 9.4 Η επιλογή των θεμάτων συζήτησης

"Τα άτομα που προτιμούν να ακούν τους άλλους και να σκέφτονται πολύ προτού εκφράσουν την άποψη τους ίσως να επιθυμούν να συζητούν ορισμένα μόνο θέματα που τους ενδιαφέρουν και αισθάνονται ικανοί να μιλήσουν μόνο για αυτά ενώ δεν επιθυμούν να μιλήσουν για άλλα θέματα. Τότε επιλέγουν από τον κατάλογο τα θέματα ή τους ομιλητές που τους ενδιαφέρουν και δεν ασχολούνται με τα υπόλοιπα. Χρειάζεται όμως να υπάρχουν και προγράμματα για γρήγορη ανίχνευση μηνυμάτων ώστε να διευκολύνεται η διαδικασία της συζήτησης όταν υπάρχουν πολλά μηνύματα και δεν μπορούν να ελεγχθούν όλα" (Βerge & Collins, 1993). Στις ομάδες συζητήσεων με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (mail discussion groups), κάθε ομάδα συζητήσεων έχει ένα τίτλο που δηλώνει το θέμα συζήτησης. Όταν χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση, κάθε ομάδα συζητήσεων μπορεί να έχει έναν διαφορετικό τίτλο μαθήματος, ή να αναφέρεται σε διαφορετικό θέμα εργασίας. Ο μαθητής που θέλει πληροφορίες για συγκεκριμένο μάθημα ή ενδιαφέρεται να συμμετέχει σε μία εργασία, μπορεί να βλέπει όλους τους τίτλους και να εισάγεται στην αντίστοιχη ομάδα συζητήσεων που τον ενδιαφέρει. Εκεί διαβάζει τα μηνύματα των άλλων, συλλέγει πληροφορίες πάνω στο θέμα που τον ενδιαφέρει και κάνει τις δικές του προτάσεις. Το ίδιο μπορεί να γίνει και σε ένα σύστημα επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο. Ο καθηγητής πρέπει να βλέπει τις ομάδες συζητήσεων της τάξης και να απαντά σε απορίες των μαθητών. Από μια ομάδα συζητήσεων μπορεί να βρει τις συχνά επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις και να διαπιστώσει σε ποια σημεία χρειάζεται να δώσει περισσότερες εξηγήσεις και διευκρινήσεις στους μαθητές.

• 9.5 Η Ανωνυμία και η Συζήτηση με ψευδώνυμα

"Η σχετική ανωνυμία επιτρέπει σε ανθρώπους κλειστούς ή ντροπαλούς να έχουν προστασία και κάλυψη όταν συμμετέχουν σε συζητήσεις μέσα στο δίκτυο. Πολλές φορές οι άνθρωποι καταλαμβάνονται από φόβο και άγχος όταν πρέπει να παρουσιάσουν τις απόψεις και τις ιδέες τους μιλώντας μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό. Μέσα στο δίκτυο αισθάνονται πιο άνετα να κάνουν το ίδιο, διότι δεν νιώθουν την φυσική παρουσία των άλλων αλλά και διότι οι ίδιοι βρίσκονται μέσα σε οικείο περιβάλλον, στο σπίτι τους ή στο γραφείο τους. Σπάνια είναι απαραίτητο κάποιος να απαντήσει αμέσως σε μια παρουσίαση πληροφοριών ή να δεχθεί αμέσως αντιδράσεις και αμφισβήτηση από τους άλλους τη στιγμή που εκφράζει τις απόψεις του.

Η εμφάνιση κειμένου στην οθόνη είναι μια συνηθισμένη λειτουργία του υπολογιστή και ο τρόπος που εμφανίζονται τα μηνύματα τα κάνει όλα να μοιάζουν μεταξύ τους. Αυτό κατά κάποιο τρόπο, ισοπεδώνει τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των συζητητών στον πραγματικό κόσμο. Σε μια συζήτηση με ψευδώνυμα, όταν διαβάζουμε ένα κείμενο δεν γνωρίζουμε άμεσα την ταυτότητα του ατόμου που το έχει γράψει. Υπάρχουν άτομα με τα οποία στην πραγματική ζωή θα διστάζαμε να πιάσουμε συζήτηση και όμως να συζητάμε άνετα μαζί τους μέσα στο δίκτυο γιατί δεν ξέρουμε πως είναι η εμφάνιση τους. Δεν μπορούμε ξέρουμε αν αυτός που συζητάει μαζί μας είναι ισχυρός ή αδύνατος κοινωνικά, υγιής ή ασθενής. Μπορεί να είναι τυφλός και να ακούσει τα μηνύματα μας από ένα συνθέτη φωνής που του τα διαβάζει με συνθετική φωνή μέσα από τον υπολογιστή του, αλλά εμείς δεν μπορούμε να το καταλάβουμε γιατί δεν τον βλέπουμε. Ή μπορεί να είναι ανάπηρος και να χρησιμοποιεί τεχνητά μέλη χωρίς εμείς να είμαστε σε θέση να το ξέρουμε.

Μπορεί κάποιος να δυσκολεύεται να μιλήσει την αγγλική γλώσσα και να χρησιμοποιεί λεξικό. Ίσως αυτός να διστάζει να συζητήσει ζωντανά με κάποιον χρησιμοποιώντας το λεξικό. Μέσα από το δίκτυο ο συνομιλητής του δεν θα καταλάβει ότι χρησιμοποιεί λεξικό και έτσι αυτός θα μπορεί να συζητήσει μαζί του πιο άνετα και χωρίς δισταγμό. Ένας που δεν ξέρει να μιλάει καλά Αγγλικά (που είναι η γλώσσα που χρησιμοποιείται περισσότερο στο Internet) μπορεί κάθε κείμενο που γράφει να το ελέγχει εξονυχιστικά πριν το στείλει και να διορθώνει τα λάθη του κοιτάζοντας ένα λεξικό οπότε οι συνομιλητές του δεν καταλαβαίνουν την δυσχέρεια του στη χρήση της αγγλικής γλώσσας" (Βerge & Collins, 1993).

"Πίσω από το ψευδώνυμο μπορεί να κρύβεται ο διευθυντής μιας επιχείρησης ή ένας υπάλληλος του και να συζητούν μεταξύ τους σαν ίσος προς ίσον.

Αν εξαιρέσουμε λίγες περιπτώσεις που ζητείται από τους χρήστες να δηλώσουν τα στοιχεία τους, συνήθως δεν απαιτείται δήλωση ατομικών στοιχείων σε συνομιλίες με ψευδώνυμα. Τα άτομα μπορούν να αποκρύπτουν από τους άλλους την κοινωνική τους τάξη, την εθνικότητα ,το φύλλο, την ηλικία ή την εμφάνιση τους. Η επικοινωνία τους έτσι γίνεται πιο δημοκρατική. Κάποιος που στην πραγματική του ζωή θεωρείται "στιγματισμένος" από τους άλλους λόγω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, μέσα στο δίκτυο εξισώνεται με τους άλλους συζητητές και η φωνή του μπορεί να ακουστεί ελεύθερα" (Βerge & Collins, 1993).

Η ανωνυμία δίνει το δικαίωμα ίσης συμμετοχής του αδύνατου μαθητή ή του μαθητή με ειδικές ανάγκες σε μια ομαδική επικοινωνία. Ο φόβος του λάθους είναι περιοριστικός για κάποιους μαθητές και τους κάνει διστακτικούς. Πολλοί από αυτούς δεν εκφράζουν την άποψη τους σε μία πραγματική συζήτηση μέσα στην τάξη.Όταν οι άλλοι συνομιλητές δεν γνωρίζουν ποιος κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο παύει να υπάρχει ο φόβος του λάθους στον αδύνατο μαθητή διότι κανένας δεν θα μπορέσει να τον υποτιμήσει ή να τον κατακρίνει προσωπικά. Ακόμη και αν κάποιος αντιδράσει στα λεγόμενα του, ο μαθητής δεν θα αισθανθεί το ίδιο άσχημα όπως σε μία πραγματική συζήτηση μέσα στην τάξη. Ο μαθητής θα μπορέσει να εκφράσει την άποψη του πιο ελεύθερα με την ανωνυμία και να βρει την απάντηση σε απορίες του που διστάζει να ρωτήσει σε πραγματική συζήτηση.

• 9.6 Αυθόρμητες Συζητήσεις

"Πολλοί χρήστες της τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές έχουν εμπειρίες από αυθόρμητες συζητήσεις που γίνονται μέσα στο δίκτυο χωρίς να είναι προγραμματισμένες από πριν. (π.χ. Σε ομαδικές συζητήσεις στις "λίστες συζητήσεων" τα θέματα μπορεί να είναι προγραμματισμένα από πριν, γίνονται όμως και συζητήσεις πάνω σε άλλα θέματα που προκύπτουν εκείνη τη στιγμή).Αυτό συμβαίνει διότι από ένα θέμα για το οποίο συζητούν οι χρήστες μεταξύ τους μπορούν εύκολα να μεταπηδήσουν σε άλλα συγγενικά θέματα ή να σχηματίσουν μικρότερες ομάδες συζητήσεων διάφορες ομάδες χρηστών που συνεργάζονται επαγγελματικά μεταξύ τους. Πολλοί επίσης μέσα από τις ηλεκτρονικές συζητήσεις αποκτούν εύκολα γνωριμίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να επιτύχουν προσωπική κοινωνική ή επαγγελματική άνοδο την οποία δεν θα μπορούσαν να την αποκτήσουν χωρίς τη χρήση της τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές" (Βerge & Collins, 1993).

10. Οι Περιοριστικοί Παράγοντες

• 10.1 Γενικά

Στα συστήματα επικοινωνίας με γραπτά κείμενα μέσω υπολογιστών υπάρχουν κάποιες αιτίες που δυσκολεύουν το χρήστη και μπορεί να τον αποθαρρύνουν να χρησιμοποιήσει τα συστήματα αυτά. Οι δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν με εξοικείωση του χρήστη μετά από κάποιο χρόνο, ή με την κατάρτιση στη χρήση του εξοπλισμού με σειρά μαθημάτων. Παρακάτω αναφέρονται μερικές δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει κάποιος στα δίκτυα υπολογιστών, ιδιαίτερα όταν δεν είναι αρκετά εξοικειωμένος. Τα προβλήματα αυτά πρέπει να τα προσέξουν όσοι σχεδιάζουν τα συστήματα εκπαίδευσης από απόσταση για να προσπαθήσουν να τα αποφύγουν και να διευκολύνουν την διαδικασία χειρισμού των συστημάτων αυτών.

Σε ένα πρόγραμμα λογισμικού (software), ο χρήστης πρέπει να μη χάνει πολύ χρόνο για να αποκτήσει ικανοποιητική ευχέρεια και άνεση στον χειρισμό του προγράμματος. Σε περίπτωση που το πρόγραμμα είναι πολύπλοκο και δύσκολο στην εκμάθηση ο χρήστης θα πρέπει να αφιερώσει αρκετό χρόνο και κόπο για να μάθει τα μυστικά του προγράμματος και τις εντολές για να μπορέσει να το χρησιμοποιήσει στην δουλειά του. Για το λόγο αυτό τα προγράμματα λογισμικού (software) που κατασκευάζονται για την τηλεδιάσκεψη πρέπει να είναι μελετημένα ώστε να είναι εύκολη και γρήγορη η εκμάθηση τους, να μην κάνει κανείς μεγάλες προσπάθειες για να μάθει τις διαδικασίες χειρισμού αλλά να εξοικειώνεται εύκολα με αυτές. Να μην υπάρχουν δύσκολες ή πολλές εντολές για να εκτελεστεί μια λειτουργία αλλά όλες οι λειτουργίες να εκτελούνται με το ποντίκι ή κάποιο απλό τρόπο.

"Μερικά προγράμματα σχεδιάζονται έτσι ώστε να υπάρχουν διάφορες περιοχές στην οθόνη και ο χρήστης με το ποντίκι επιλέγει μια περιοχή που τον ενδιαφέρει για να προχωρήσει παραπέρα, ή έχουν καταλόγους με θέματα και ο χρήστης επιλέγει με το ποντίκι θέματα που τον οδηγούν σε άλλους υποκαταλόγους.

Συχνά όμως τα προγράμματα που σχεδιάζονται είναι αρκετά πολύπλοκα και όταν ο χρήστης δεν είναι πολύ έμπειρος συναντά αρκετές δυσκολίες που τον αποθαρρύνουν. Τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (text editors) που παρέχουν τα περισσότερα συστήματα τηλεδιάσκεψης δεν είναι εύχρηστα και δεν έχουν πολλές δυνατότητες. (Π.χ. στα συστήματα UNIX η επεξεργασία κειμένου σε ένα τερματικό γίνεται με το πρόγραμμα vi που είναι δύσκολο στον χειρισμό). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος χρήστης να γράψει και να διορθώσει κείμενα μέσα από ένα τερματικό δικτύου χωρίς να χάσει αρκετό χρόνο για να ξεπεράσει τις δυσκολίες που δημιουργούνται από το πρόγραμμα" (Βerge & Collins, 1993). Η καλύτερη λύση είναι να χρησιμοποιήσει κάποιον άλλον καλύτερο επεξεργαστή κειμένου εκτός του δικτύου και να μετά να μεταφέρει τα κείμενα στο τερματικό του δικτύου.

"Οι διαδικασίες που απαιτούνται για να γίνει διδασκαλία σε μία τάξη και να δοθούν οδηγίες στους μαθητές μέσα από ένα σύστημα τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές συνήθως είναι πολύ χρονοβόρες. Και οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι διδασκαλίας μέσω δικτύου υπολογιστών δεν μπορούν έχουν πλήρη αντιστοιχία με όλες τις διδακτικές διαδικασίες που πρέπει να γίνουν σε μια σχολική τάξη. Για να δημιουργηθεί το κλίμα και η αίσθηση ότι οι μαθητές αποτελούν όλοι μαζί μια κοινότητα, απαιτείται χρόνος και ευχέρεια στη χρήση του συστήματος.

Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές ενθαρρύνει την συμμετοχή όλο και περισσότερων ατόμων στο ίδιο σύστημα. Η αύξηση των συμμετοχών όμως μπορεί να επιβαρύνει τον διαχειριστή του συστήματος. Ο υπεύθυνος μπορεί να είναι κάποιος δάσκαλος ο οποίος διδάσκει μια ομάδα μαθητών, ή κάποιο πρόγραμμα για αυτόματη διαχείριση του συστήματος. Όταν συμμετέχει υπερβολικός αριθμός ατόμων στο σύστημα η αλληλεπίδραση μεταξύ του διαχειριστή του συστήματος και των μαθητών δεν μπορεί να είναι προσωπική για τον καθένα και γίνεται ομαδική. Δηλαδή προκειμένου να στέλνεται διαφορετικό μήνυμα στον κάθε μαθητή, στέλνεται σε όλους το ίδιο μήνυμα. Επίσης ένας καθηγητής που πρέπει να διδάξει μέσα από σύστημα δικτύου υπολογιστών πρέπει να ξοδέψει πολύ περισσότερο χρόνο για να απαντήσει γραπτά στον κάθε μαθητή ενώ θα χρειαζόταν λιγότερος χρόνος για να δώσει τις ίδιες απαντήσεις προφορικά, είτε σε μια τηλεφωνική επικοινωνία, είτε σε μια συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο" (Βerge & Collins, 1993). Ακόμη πολλές φορές η μετάδοση του ήχου και της εικόνας καθυστερεί γιατί δεν έχει βρεθεί ακόμη η απόλυτα ικανοποιητική μετάδοση. Έτσι μπορεί το σύστημα να υπερφορτωθεί ή να “κολλήσει” κατά την διάρκεια επικοινωνίας με φωνή και με εικόνα. Ακόμη όταν το δίκτυο υπολογιστών δεν λειτουργεί λόγω τεχνικών προβλημάτων, ο χρήστης χάνει την επαφή με το δάσκαλο ή τους μαθητές που βρίσκονται στην εικονική-δυνητική τάξη και χρειάζεται χρόνος μέχρι να αποκατασταθεί η επικοινωνία. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει ο μαθητής να έχει εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας με τον καθηγητή, (όπως το τηλέφωνο) για να κερδίσει τον χρόνο που χάνεται μέχρι να αποκατασταθεί η επικοινωνία στο δίκτυο υπολογιστών.

• 10.3 Η συζήτηση γίνεται κυρίως με γραπτά κείμενα

Μία τηλεδιάσκεψη στο δίκτυο υπολογιστών με γραπτά κείμενα είναι πιο εύκολη από μία τηλεδιάσκεψη με ήχο και εικόνα. Η συνήθεια να συνεννοούνται τα άτομα με γραπτά κείμενα μέσα στο δίκτυο υπολογιστών έχει επικρατήσει επειδή εξασφαλίζει μια γρήγορη επικοινωνία. "Η είσοδος δεδομένων γίνεται με το πληκτρολόγιο και για να μπορέσει κάποιος να χειριστεί άνετα ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να ξέρει να πληκτρολογεί και να γνωρίζει την γλώσσα που χρησιμοποιείται. Συνήθως όταν επικοινωνεί με άτομα από άλλες χώρες χρησιμοποιείται η αγγλική γλώσσα οπότε πρέπει να ξέρει να μιλάει Αγγλικά. Αυτό περιορίζει όσους δεν ξέρουν Αγγλικά. Για να συζητήσει κάποιος με άλλους σε ένα σύστημα επικοινωνίας με γραπτά κείμενα πρέπει να έχει ικανότητα αντίληψης και κατανόησης των κειμένων. Επίσης πρέπει να αφιερώσει αρκετό χρόνο για να διαβάσει τα κείμενα των άλλων. Για να μπορέσει να συμβαδίσει με το ρυθμό της συζήτησης, πρέπει να διαβάσει όσο το δυνατόν περισσότερα μηνύματα των προηγουμένων. Αυτό είναι αναγκαίο για να ενημερωθεί και να συνθέσει την δική του γνώμη.

Η ανάγνωση ενός πλήθους μηνυμάτων σε εφαρμογές εκπαίδευσης συνδυάζεται και με ανάγνωση σχετικών βοηθημάτων ή μιας υποχρεωτικής διδακτέας ύλης που περιέχεται σε κάποια βιβλία μαθημάτων. Για αυτόν τον λόγο, η μέθοδος αυτή συχνά αποδεικνύεται πολύ χρονοβόρα" (Βerge & Collins, 1993).

Μία επικοινωνία με το μικρόφωνο έχει το μειονέκτημα ότι οι φράσεις που λέει κάποιος προφορικά και οι απαντήσεις που δέχεται, ακούγονται σε όλη την αίθουσα, στην οποία μπορεί να βρίσκονται και άλλοι χρήστες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η συζήτηση να μην μπορεί να διατηρηθεί απόρρητη, ή ο θόρυβος που ακούγεται να αποτελεί ενόχληση για τους υπόλοιπους χρήστες. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο όταν κάθε χρήστης στην αίθουσα επικοινωνεί με διαφορετικά άτομα από τους υπόλοιπους και δεν συμμετέχουν όλοι σε κοινή ομαδική επικοινωνία. Σε μία συζήτηση με γραπτά μηνύματα δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα και οι συζητήσεις μπορούν να διατηρηθούν σε προσωπικό επίπεδο. Αυτός είναι ο λόγος που στα συστήματα επικοινωνίας με φωνή και εικόνα παρέχεται ένα παράθυρο για επικοινωνία με γραπτά κείμενα. Οι περισσότεροι χρήστες αισθάνονται πιο άνετα να επικοινωνούν με κείμενο από ότι μιλώντας στο μικρόφωνο.

Συνήθως τα προγράμματα λογισμικού (software) της τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές επιτρέπουν την αρχειοθέτηση και την παρουσίαση των πληροφοριών που υπάρχουν σε ένα σύστημα με τη μορφή καταλόγων (σε κείμενα Hypertext). Σε κάθε κατάλογο εμφανίζεται μια σειρά επικεφαλίδων οι οποίες οδηγούν σε ταξινομημένες ομάδες πληροφοριών. Κάθε κείμενο συνδέεται με πληροφορίες από άλλα κείμενα. Για το σκοπό αυτό γίνονται δυναμικές συνδέσεις (links). Οι συνδέσεις (στο κείμενο Hypertext) είναι λέξεις του κειμένου με διαφορετικό χρώμα και οδηγούν από το κείμενο που βλέπουμε σε άλλο κείμενο αν τις επιλέξουμε. Αντίθετα όμως, οι εισερχόμενες πληροφορίες στο σύστημα δεν μπορούν να ταξινομηθούν το ίδιο εύκολα με τις πληροφορίες που ήδη υπάρχουν. Μπορεί το σύστημα τηλεδιάσκεψης να υπερφορτωθεί καθώς αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ατόμων που συμμετέχουν και στέλνουν μηνύματα κατά την διάρκεια της συζήτησης" (Βerge & Collins, 1993).

"Το πρόγραμμα λογισμικού (software) της τηλεδιάσκεψης δεν επιτρέπει να γίνουν στα εισερχόμενα μηνύματα κάποιες δυναμικές συνδέσεις στην οθόνη με τις ιδέες και τις απόψεις που υπάρχουν στα προηγούμενα μηνύματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις που απαιτείται αναδρομή σε προηγούμενα μηνύματα αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί και έτσι η εύρεση, η ανάλυση, η ταξινόμηση και η σύνθεση πληροφοριών γίνεται πιο δύσκολη όταν ένα σύστημα δικτύου δεν έχει τέτοιες δυνατότητες" (Βerge & Collins, 1993).

• 10.5 Ο κοινωνικός χαρακτήρας δεν είναι ολοκληρωμένος

α) Επικοινωνία με γραπτά κείμενα

Όταν μια επικοινωνία μέσω των υπολογιστών γίνεται με γραπτά κείμενα, όλα τα άλλα στοιχεία που δίνουν κοινωνικό περιεχόμενο σε μια ζωνανή συζήτηση είτε εκλείπουν πλήρως είτε είναι περιορισμένα. “Δεν μπορεί κάποιος να δει εκφράσεις του προσώπου του άλλου ή να διαβάσει την γλώσσα του σώματος ούτε μπορεί να διακρίνει την αλλαγή στον τόνο της φωνής του. Δεν μπορεί να διακρίνει το ντύσιμο και την εμφάνιση του ούτε την φυσική του κατάσταση. Η φυσική παρουσία των άλλων προσώπων δεν του είναι ικανοποιητικά αισθητή. Είναι πολύ εύκολο να ξεχάσει κανείς ότι στην πραγματικότητα υπάρχει κάποιος άλλος που γράφει κείμενα και τότε η συζήτηση γίνεται απρόσωπη και βαρετή” (Berge & Collins, 1993). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές αντιδράσεις τους χρήστες ανάλογα με τον χαρακτήρα τους. Κάποιοι συνομιλητές γίνονται επιθετικοί και εκφράζονται προσβλητικά εναντίον των άλλων. Άλλοι ομιλητές απομονώνονται και δεν μπορούν να συμμετέχουν στη συζήτηση, ενώ άλλοι προσαρμόζονται σε αυτό το σύστημα επικοινωνίας αλλά εθίζονται και επικοινωνούν πολύ ώρα παραμελώντας βασικά καθήκοντα τους. Ο καθηγητής πρέπει να γνωρίζει αυτές τις αντιδράσεις των μαθητών και να συμπεριφέρεται κατάλληλα στον κάθε μαθητή ώστε να τον εμποδίζει να φτάσει σε υπερβολές κατά την χρήση της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών.

“Σε συστήματα μη πραγματικού χρόνου, συχνά όταν κάποιος στέλνει μήνυμα δεν παίρνει άμεσα απάντηση γιατί οι συζητητές δεν στέλνουν διαρκώς μηνύματα. Αυτός που στέλνει το μήνυμα δεν έχει την αίσθηση ότι συμμετέχει σε μια ζωντανή συζήτηση πολλών ατόμων και αυτό το φαινόμενο γίνεται εντονότερο όταν οι άλλοι αργήσουν να του απαντήσουν ή δεν του απαντήσουν καθόλου” (Βerge & Collins, 1993).

Όταν χρησιμοποιείται επικοινωνία με κάμερα και μικρόφωνο εξασφαλίζεται μία πολύ πιο φυσική επικοινωνία, όμως πάλι η επικοινωνία διαφέρει από την επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο. Η επικοινωνία επηρεάζεται από την παρεμβολή της τεχνολογίας και από την παρεμβολή της ομάδας που χειρίζεται το σύστημα μετάδοσης. Πολλές φορές η εικόνα καθυστερεί να φτάσει σε σχέση με τον ήχο και ο χρήστης βλέπει εκφράσεις του συνομιλιτή που δεν αντιστοιχούν στον ήχο που ακούγεται εκείνη τη στιγμή. Έτσι πάλι δημιουργείται μία διαφορετική εντύπωση από μια πραγματική συζήτηση. Στην επικοινωνία καθηγητή και μαθητή από απόσταση ενδέχεται να μην υπάρχει η ίδια αίσθηση που δημιουργείται μέσα στην τάξη, γιατί τα άτομα βλέπουν ο ένας τον άλλο μέσα από την οθόνη όπως στην τηλεόραση. Ο μαθητής μπορεί να αντιμετωπίζει τον καθηγητή σαν εκφωνητή ειδήσεων και να διστάζει να του θέσει ερωτήσεις. Αν η επικοινωνία διαρκεί λίγη ώρα μπορεί ο μαθητής να μην έχει απαραίτητο χρόνο να σκεφτεί και να θέσει τις ερωτήσεις που θέλει. Επίσης πάντοτε υπάρχει μεγαλύτερη ψυχρότητα στην επικοινωνία από απόσταση σε σχέση με μια προσωπική επικοινωνία. Ο καθηγητής πρέπει να έχει υπόψη του ότι μπορούν να δημιουργηθούν τέτοιες καταστάσεις και να ρυθμίζει την συμπεριφορά του έτσι ώστε να δημιουργεί ένα κλίμα οικειότητας και συνεργασίας στους μαθητές του. Για παράδειγμα μπορεί να τους ενθαρρύνει να συμμετέχουν θέτοντας τους διάφορες ερωτήσεις. Επίσης μπορεί να μην παρουσιάζει το μάθημα ψυχρά αλλά να αφιερώνει λίγα λεπτά για να συζητάει με τους μαθητές και διάφορα άλλα θέματα που τους ενδιαφέρουν, όπως π.χ. αθλητικά, επικαιρότητα κ.λ.π, για να δημιουργείται η αίσθηση οικειότητας μαζί του.

• 11.1 Προϋποθέσεις για την ανεξάρτητη μάθηση

Η ανεξάρτητη μάθηση από απόσταση με την επικοινωνία μέσω υπολογιστών θέτει ορισμένες προϋποθέσεις. Υποχρεώνει τους μαθητές να έχουν περισσότερες υπευθυνότητες στην επιλογή της δικής τους μάθησης και να πειθαρχούν από μόνοι τους στους κανόνες που προκύπτουν από τις δικές τους επιλογές. Η υπευθυνότητα των μαθητών πρέπει να είναι αυξημένη όταν κατευθύνουν το περιεχόμενο και το είδος της μάθησης τους, και την συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ένας μαθητής για να μπορέσει να συμμετέχει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα πρέπει να έχει τη δυνατότητα οργάνωσης του χρόνου του, να έχει κριτική ικανότητα και να μπορεί να εργαστεί μόνος του με βάση κάποιες οδηγίες που δέχεται από τον καθηγητή του.

Ο καθηγητής, από την πλευρά του, πρέπει να ελέγχει τη χρήση του εκπαιδευτικού υλικού. Πρέπει να παρουσιάζει στους μαθητές τα σημαντικότερα σημεία χωρίς να ψάχνουν και να μην τους παρουσιάσει όλες τις πληροφορίες με μία συνεχή σειρά, αλλά με σειρά σημαντικότητας. Οι πληροφορίες πρέπει να τεμαχίζονται και να χωρίζονται σε διάφορα επίπεδα. Πρέπει να αποφευχθεί η υπερφόρτωση πληροφοριών. “Υπάρχει η άποψη ότι στην σύγχρονη εποχή έχει μεγάλη δύναμη η “πληροφορία” και ότι ισχυρότερος είναι αυτός που έχει πρόσβαση σε “σημαντικές πληροφορίες”. Με βάση αυτή την άποψη θα πρέπει να γίνει στόχος μας να καλλιεργηθούν κατάλληλα οι μαθητές ώστε να δραστηριοποιούνται μόνοι τους για να φτάσουν στη μάθηση και ακόμη να μάθουν πώς να βρίσκουν και να μοιράζονται τις πληροφορίες.”, αναφέρει ο Berge (Βerge & Collins, 1995a).

• 11.2 Προϋποθέσεις για τον σχεδιασμό των μαθημάτων

Τα μαθήματα πρέπει να σχεδιάζονται με βάση τις ανάγκες μάθησης του εκπαιδευόμενου. Πρέπει να ακολουθείται μια λογική διαδικασία σχεδιασμού η οποία λαμβάνει υπόψη τους αντικειμενικούς στόχους, το περιεχόμενο, την μεθοδολογία και τους τρόπους μετάδοσης των πληροφοριών. Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται σε συγκεκριμένο κοινό που έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, συγκεκριμένες απαιτήσεις και συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον. Ο κάθε εκπαιδευόμενος και ιδιαίτερα ο ενήλικος, έχει χρονικούς περιορισμούς, έχει τις δικές του προτιμήσεις στον τρόπο μετάδοσης των πληροφοριών, έχει το δικό του τρόπο μάθησης και αφομοίωσης των πληροφοριών. Ο σχεδιαστής του μοντέλου εκπαίδευσης πρέπει να γνωρίζει τους αντικειμενικούς στόχους του εκπαιδευόμενου και με βάση αυτούς να σχεδιάζει τα περιεχόμενα και το χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Αρχικά πρέπει να εξακριβώνονται οι ανάγκες και έπειτα να ελέγχεται στην διάρκεια της διαδικασίας αν η μέθοδος που ακολουθείται ανταποκρίνεται σε αυτές. Με βάση τις παρατηρήσεις των εκπαιδευομένων και τις αξιολογήσεις από τον καθηγητή και από το κοινό πρέπει να γίνονται αναθεωρήσεις στο περιεχόμενο και στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται.

"Στον σχεδιασμό των προγραμμάτων μαθημάτων μέσω δικτύου υπολογιστών οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν μια μεγάλη ποικιλία εργασιών που θα είναι είτε δομημένες είτε ανοιχτές. Στις δομημένες οι μαθητές θα πρέπει να ακολουθήσουν συγκεκριμένη διαδικασία για να επιλύσουν το πρόβλημα, ενώ στις ανοιχτές θα είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε μέθοδο αρκεί να λύσουν το πρόβλημα. Επειδή όμως τότε οι μαθητές καθορίζουν από μόνοι τους την μάθηση τους, ενδέχεται κάποιοι αδύνατοι μαθητές να χρειάζονται ιδιαίτερη καθοδήγηση για να προχωρήσουν, και έτσι να αποθαρρυνθούν από την ανεξαρτησία αυτή και να μην μπορέσουν να φτάσουν στη λύση του προβλήματος" (Βerge & Collins, 1993).

Οι εφαρμογές της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών, αν σχεδιαστούν σωστά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών που αντιμετωπίζονται ως ίσοι. Η συνεργασία επεκτείνεται μεταξύ των καθηγητών ως διδασκόμενων ή ως καθοδηγητών αλλά και μεταξύ άλλων ειδικών ή προσκεκλημένων ατόμων που δεν βρίσκονται μέσα στην τάξη.

Όταν η επικοινωνία μέσω υπολογιστών χρησιμοποιείται για καθοδήγηση, τότε προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε το σημαντικότερο στοιχείο της, που είναι ότι βασίζεται σε γραπτά κείμενα. "Η ευκολία στο γράψιμο είναι σημαντική για ολόκληρο το πρόγραμμα μαθημάτων και συνήθως δεν μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει μέσω δικτύου υπολογιστών χωρίς να πληκτρολογήσει κείμενα. Αν χρησιμοποιηθεί κατάλληλα η επικοινωνία μέσω υπολογιστών μπορεί να παρακινήσει τους μαθητές να ασχοληθούν με εργασίες που θα είναι σημαντικές και θα απευθύνονται σε ένα μεγάλο κοινό αποτελούμενο από μαθητές και από άλλα πρόσωπα του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος τους, αντί να γράφουν απλές εκθέσεις ιδεών που απευθύνονται μόνο σε έναν καθηγητή.

Το αρνητικό σημείο είναι ότι ορισμένοι μαθητές δεν μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους καλά με το γράψιμο, αλλά ακόμη και αν δεν δυσκολεύονται μπορεί να ξοδεύουν αρκετό χρόνο για να γράψουν και για να χρησιμοποιήσουν γενικά τις εφαρμογές του δικτύου. Κάποιοι ειδικοί, από προσωπικές τους εμπειρίες ,έχουν διαπιστώσει ότι υπάρχουν άτομα που συναντούν διάφορες δυσκολίες, ή έχουν αδυναμίες και προβλήματα στη χρήση του προφορικού λόγου που αποτελούν εμπόδιο σε μια συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο με άλλα άτομα και έτσι υπάρχει ισότητα σε τέτοιες συζητήσεις. Τα ίδια άτομα σε επικοινωνία μέσω υπολογιστών με γραπτό λόγο δεν συναντούν εμπόδια" (Βerge & Collins, 1993).

• 11.3 Προϋποθέσεις ισότητας των συνομιλητών

Η επικοινωνία μέσω υπολογιστών τείνει να εμφανίζει ίσους όλους τους χρήστες. Συχνά στο δίκτυο υπολογιστών χρησιμοποιείται η μορφή επικοινωνίας με γραπτά κείμενα. Αυτό έχει ως συνέπεια, στην επικοινωνία των χρηστών να αποκρύπτονται ορισμένα στοιχεία κοινωνικού χαρακτήρα, όπως η κοινωνική τάξη, η κατάσταση, και η θέση τους στην κοινωνία. Αυτό οδηγεί σε μια προστατευτική ανωνυμία των χρηστών. Η ανωνυμία βέβαια μπορεί να είναι “μερική”, αν το άτομο φανερώσει ορισμένα στοιχεία. Ακόμη όταν βλέπουμε τα μηνύματα στην οθόνη δεν ξέρουμε αν αυτός που τα στέλνει χρειάζεται αρκετές ώρες για να τα συνθέσει ή αν τα συνθέτει μέσα σε λίγα λεπτά. "Λόγω της ανωνυμίας τα μηνύματα κρίνονται περισσότερο από το περιεχόμενο τους, τις ιδέες και τις σκέψεις που εκφράζονται σε αυτά και δεν κρίνονται με βάση ποιος είναι αυτός που τα στέλνει. Έτσι η ασύγχρονη επικοινωνία και η απόκρυψη ορισμένων στοιχείων κοινωνικού χαρακτήρα δίνει την ευκαιρία σε άτομα που στην πραγματική ζωή περιορίζονται από δυσκολίες ή εσωστρέφειες, να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα σε κοινωνικές δραστηριότητες μέσα σε ένα εικονικό-δυνητικό περιβάλλον" (Βerge & Collins, 1993).

"Παρόλα αυτά, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι αν ελαχιστοποιηθούν οι πληροφορίες για την κοινωνική θέση των ατόμων, κάποια εκδηλωτικά άτομα, λόγω του χαρακτήρα τους, φανατίζονται υπερβολικά στις απαντήσεις τους ή γίνονται εριστικοί με όλους δημόσια και επιθετικοί σε προσωπικό επίπεδο. Αυτή η επιθετικότητα τους εκδηλώνεται έντονα με τρόπους που συνήθως δεν υπάρχουν σε άλλα μέσα επικοινωνίας και ενημέρωσης.

Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι κάποιοι μαθητές αισθάνονται άβολα όταν δεν υπάρχει πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία ή όταν δεν υπάρχει μια χαρισματική παρουσίαση του μαθήματος μέσα στην τάξη από τον δάσκαλο και έτσι δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην επικοινωνία μέσω υπολογιστών.

Πολλοί αναγνωρίζουν ότι υπό ορισμένες προϋποθέσεις η επικοινωνία μέσω υπολογιστών μειώνει το αίσθημα της απομόνωσης που παρατηρείται στους μαθητές και στους καθηγητές. Άλλοι όμως αντίθετα πιστεύουν ότι η έλλειψη ολοκληρωμένου κοινωνικού χαρακτήρα στην επικοινωνία με τη χρήση της διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης αυξάνει την αίσθηση απομόνωσης στα άτομα που χρησιμοποιούν το μέσο αυτό για να διδάξουν ή να διδαχθούν. Επισημαίνουν ότι η επικοινωνία μέσω υπολογιστών καθώς παρεμβαίνει στις διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί είτε να τις επηρεάσει είτε να γίνει εθιστική" (Βerge & Collins, 1995a).

Δεν μπορεί όμως να αγνοηθεί η αξία της σαν εκπαιδευτικό μέσο. Πρέπει να προσέξουμε ότι η υπεύθυνη χρήση της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι να την χρησιμοποιούμε σε συνδυασμό με τα άλλα εκπαιδευτικά μέσα και όχι σαν υποκατάστατο των άλλων μέσων. “Σαν εκπαιδευτικοί ,στόχος μας είναι να παρέχουμε πολλές επιλογές για ποικίλους τρόπους διδασκαλίας και μόνο αν αντιμετωπίζουμε την επικοινωνία μέσω υπολογιστών μέσα από αυτό το πρίσμα θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα από τη χρήση της” (Βerge & Collins, 1993).

• 11.4 Προϋποθέσεις για την εκμετάλλευση των θετικών ιδιοτήτων της επικοινωνίας

Οι ιδιότητες της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών διακρίνονται σε θετικές και σε αρνητικές. Θετικές ιδιότητες της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι η ευκολία στην κυκλοφορία και στην αρχειοθέτηση προγραμμάτων και γραπτών κειμένων (π.χ. τα μηνύματα του καθηγητή, οι εργασίες των μαθητών, οι εντολές από τον καθηγητή).

Επιπλέον, τα άτομα που χρησιμοποιούν την επικοινωνία μέσω υπολογιστών ,μπορεί να αποκτήσουν αυξημένη μάθηση πάνω σε θέματα που αφορούν το σύστημα, την τεχνογνωσία στους υπολογιστές και στις τηλεπικοινωνίες.

Παρακάτω αναφέρονται μερικές αρνητικές ιδιότητες. "Μειονέκτημα αποτελεί το κόστος για την αγορά και τη συντήρηση τέτοιων συστημάτων και είναι ένα από τα πιο σημαντικά έξοδα των σχολείων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σήμερα. Περιλαμβάνει το κόστος αναβάθμισης, επισκευής ή αντικατάστασης των μηχανικών μερών (hardware). Ακόμη τα συστήματα υπολογιστών δεν είναι πλήρως αξιόπιστα και αυτό προκαλεί χάσιμο χρόνου και δυσκολία στη χρήση. Μια άλλη δυσκολία είναι ότι δεν μπορεί να μάθει κανείς εύκολα να χρησιμοποιεί όλα τα διαφορετικά συστήματα που υπάρχουν γιατί είναι πάρα πολλά. Επιπλέον το μεγάλο πλήθος από πηγές πληροφοριών οδηγούν σε μια υπερφόρτωση πληροφοριών. Οι χρήστες βομβαρδίζονται διαρκώς από πληροφορίες και αρκετοί δεν έχουν κριτήρια για να αποφασίσουν ποιες πληροφορίες θα κρατήσουν και ποιες θα απορρίψουν μέσα από τον χείμαρρο πληροφοριών" (Βerge & Collins, 1995b).

Την επικοινωνία μέσω υπολογιστών πρόκειται να την χρησιμοποιήσουν οι καθηγητές, οι σχεδιαστές συστημάτων πληροφορικής και οι εκπαιδευτικοί για να προωθήσουν τη συνεργασία και την ανταλλαγή ιδεών. Αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος των μαθητών και των καθηγητών θα αλλάξει. Ο καθηγητής δεν είναι πλέον ο μοναδικός ειδήμων που παρέχει τις πληροφορίες μέσα στην τάξη, αλλά υπάρχουν και άλλες πηγές πληροφοριών. Κατά συνέπεια ο καθηγητής γίνεται καθοδηγητής που χειρίζεται διάφορους τρόπους διδασκαλίας. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές δεν έχουν πλέον μία παθητική μάθηση. Δεν βασίζονται στην μίμηση όσων ακούν και βλέπουν από τον καθηγητή. Συμμετέχουν ενεργά και συνεργάζονται για την δημιουργία της αντίληψης και της γνώσης των μαθημάτων τους.

• 11.5 Προϋποθέσεις για διαπολιτισμική παιδεία

Ένα όφελος της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι ότι προάγει την διαπολιτισμική ενημέρωση των ατόμων. Είναι πολύ σημαντικό να αναπτύσσονται στα άτομα ικανότητες επικοινωνίας με άτομα από διαφορετικούς πολιτισμούς που προέρχονται από όλο τον κόσμο. Πρέπει όμως να προσέξουμε ότι όταν το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών που διακινούνται είναι στα Αγγλικά και προτιμάται ο γραπτός από τον προφορικό λόγο, τότε αυτό μπορεί να διαιωνίσει την πολιτισμική ηγεμονία της αγγλικής γλώσσας έναντι των άλλων γλωσσών.

Κατά το σχεδιασμό της επικοινωνία μέσω υπολογιστών, των εφαρμογών τηλεδιάσκεψης και των προγραμμάτων μαθημάτων πρέπει να μην αναπαράγονται ή να μην αυξάνονται τα προβλήματα με το χάσμα ανάμεσα στις διαφορετικές τεχνολογίες που υπάρχουν σε κάθε πολιτισμό.

Δεν πρέπει οι προγραμματιστές να σκέπτονται μονομερώς αλλά να λάβουν υπόψη και τους άλλους πολιτισμούς. Μέσα στο Internet πρέπει να επικρατεί η διαπολιτισμική παιδεία και όχι η κυριαρχία ενός μόνο πολιτισμού. Για παράδειγμα, ο πολιτισμός των Η.Π.Α. δημιουργεί εκπαιδευτικό λογισμικό (educational software) ανάλογα με τις δικές του ανάγκες εκπαίδευσης. Οι άλλοι πολιτισμοί έχουν διαφορετικές ανάγκες εκπαίδευσης, διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα και διαφορετικές αντιλήψεις επομένως μπορεί να χρειάζονται διαφορετικά προγράμματα εκπαιδευτικού λογισμικού. Κατά συνέπεια, δεν είναι σωστό να επιβάλλουν οι Η.Π.Α. τα δικά τους πρότυπα εκπαίδευσης στους άλλους πολιτισμούς μέσω του εκπαιδευτικού λογισμικού που σχεδιάζουν και πουλούν σε άλλες χώρες.

"Σε πολλές χώρες σχεδιάζονται προγράμματα λογισμικού (software), δίκτυα υπολογιστών, εκπαιδευτικά προγράμματα που διαφέρουν μεταξύ τους. Κάθε πολιτισμός που τα δημιουργεί κάνει τις δικές του τροποποιήσεις και καινοτομίες ανάλογα με τις αντιλήψεις και τον τρόπο σκέψης που επικρατούν στον κάθε πολιτισμό. Πρέπει να το γνωρίζουμε αυτό και να προσπαθούμε στην επικοινωνία μέσω υπολογιστών να κάνουμε αλλαγές που να υποστηρίζουν την πολλαπλότητα και τις ιδιαιτερότητες και διαφορές του κάθε πολιτισμού" (Βerge & Collins, 1995).

"Πάντοτε υπήρχε αυξημένη πίεση στα πανεπιστήμια και στους εκπαιδευτικούς για να δημιουργηθούν συστήματα παροχής εκπαίδευσης που δεν θα περιορίζονται στην απλή παρουσίαση στον πίνακα με την κιμωλία και σε μορφή διάλεξης από τον καθηγητή. Μόλις εμφανίστηκε η επικοινωνία μέσω υπολογιστών φάνηκε χρήσιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς στόχους: Ένα μέσο που δεν περιορίζεται από καθορισμένους χρόνους συνάντησης ούτε από τη γεωγραφική θέση .Όμως η επιτυχής ενσωμάτωση της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών στην εκπαίδευση στηρίζεται στην ικανότητα των ειδικών να σχεδιάσουν και να χρησιμοποιήσουν εφαρμογές κατάλληλες ώστε να ανταποκρίνονται στους στόχους των κύκλων μαθημάτων και στους στόχους παράδοσης των μαθημάτων. Στο σχεδιασμό πρέπει να συμπεριληφθούν και άλλα θέματα όπως το είδος του κύκλου μαθημάτων, τα μηχανικά υλικά (hardware)που υπάρχουν στα σχολεία και η ετοιμότητα των μαθητών να δεχθούν το πρόγραμμα. Οι μεγάλες δαπάνες για την επικοινωνία μέσω υπολογιστών στα σχολεία δεν θα βοηθήσουν αν οι καθηγητές δεν έχουν πλήρη επίγνωση κατά πόσο η τεχνολογία αυτή εκπληρώνει τους στόχους του προγράμματος μαθημάτων" (Βerge & Collins, 1995b).

• 12.1 Τρόπος σύνδεσης:

Για να έχει κανείς πρόσβαση στα συστήματα τηλεδιάσκεψης με υπολογιστές χρειάζεται να εξοπλίσει τον υπολογιστή του με επιπλέον μηχανικά μέρη (hardware) και να συνδεθεί σε δίκτυο υπολογιστών. Κάποιος που θέλει να έχει πρόσβαση με πολλές δυνατότητες πρέπει να έχει έναν υπολογιστή που θα είναι ικανοποιητικά ισχυρός. Η σύνδεση γίνεται με δύο διαφορετικούς τρόπους. Στην πρώτη περίπτωση ο χρήστης πρέπει έχει μια γραμμή τηλεφώνου και μία συσκευή μόντεμ για να συνδέσει τον υπολογιστή με την γραμμή του τηλεφώνου. Η δεύτερη περίπτωση είναι να έχει μια γραμμή δικτύου υπολογιστών και μια κάρτα δικτύου η οποία είναι πρόσθετο μηχανικό μέρος που τοποθετείται στον υπολογιστή. Η κάρτα δικτύου αποτελεί έναν μεταφραστή ψηφιακών δεδομένων σε αναλογικό σήμα. Τα δεδομένα του υπολογιστή μεταφέρονται στην κάρτα και κωδικοποιούνται και στη συνέχεια μέσω καλωδίων μεταφέρονται από τον ένα υπολογιστή στον άλλο. Τα καλώδια μπορούν να είναι είτε οπτικών ινών είτε ομοαξονικά, είτε συνεστραμμένο ζεύγος καλωδίων (Twisted Pair). Η καλύτερη περίπτωση είναι να υπάρχουν καλώδια οπτικών ινών για ικανοποιητική μετάδοση σήματος εικόνας (video) και ήχου (audio). Συχνά όμως τα τοπικά δίκτυα που χρησιμοποιούνται είναι τύπου Ethernet με ομοαξονικά καλώδια. Η ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων ενός τοπικού δικτύου εξαρτάται από την ταχύτητα της κάρτας δικτύου, αλλά και από την αρχιτεκτονική και την τοπολογία του δικτύου.

Κάποιος που πρόκειται να συνδεθεί χρειάζεται επίσης κατάλληλα προγράμματα λογισμικού (software) που εκτελούν τις διάφορες λειτουργίες του συστήματος. Από την στιγμή που πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, ο χρήστης πρέπει να αποκτήσει λογαριασμό (account) σε ένα κεντρικό υπολογιστή που είναι ήδη συνδεδεμένος στο δίκτυο. Ο λογαριασμός δίνει δικαίωμα πρόσβασης σε έναν κεντρικό υπολογιστή και είναι προσωπικός για κάθε χρήστη. Στον ίδιο κεντρικό υπολογιστή έχουν λογαριασμό πολλοί άλλοι χρήστες. Το σύστημα ζητά από κάθε χρήστη που έχει λογαριασμό, να πληκτρολογεί δύο κωδικές λέξεις δηλαδή το Login και τοPassword. Με την πληκτρολόγηση των προσωπικών του κωδικών ο χρήστης μπορεί να συνδεθεί σε σύστημα δικτύου υπολογιστών όπου έχουν λογαριασμό πολλοί χρήστες. Σε συστήματα Windows 98, παρέχεται ένα πρόγραμμα Internet Connection Wizard με το οποίο ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο account (Λογαριασμό σύνδεσης), ή να κάνει ρυθμίσεις στο account που ήδη έχει.

• 12.2 Το κόστος που απαιτείται για την σύνδεση:

Σε εμπορικά συστήματα τηλεδιάσκεψης που τα συντηρούν ιδιωτικές εταιρίες, ο πελάτης πληρώνει ώστε να αποκτήσει τον λογαριασμό πρόσβασης και επίσης πληρώνει επιπλέον χρήματα ανάλογα με το πόση ώρα είναι συνδεδεμένος και χρησιμοποιεί το σύστημα. (Π.χ. πληρώνει το κόστος του τηλεφωνήματος που απαιτείται για να επικοινωνήσει ο δικός του υπολογιστής με τον κεντρικό υπολογιστή στον οποίο έχει λογαριασμό). Ενδέχεται να μην πληρώνουν χρήματα για σύνδεση στο δίκτυο άτομα που εκπαιδεύονται σε σχολές υπολογιστών, αλλά το κόστος της σύνδεσης είτε περιέχεται στα δίδακτρα της σχολής (αν είναι ιδιωτική), είτε στον προϋπολογισμό της σχολής (αν είναι δημόσια). Επίσης και οι εργαζόμενοι σε ιδιωτικές εταιρίες μπορεί να συνδέονται χωρίς επιπλέον έξοδα αλλά αυτό συμβαίνει γιατί το κόστος σύνδεσης συμπεριλαμβάνεται στα γενικά έξοδα της επιχείρησης τους" (Βerge & Collins, 1993).

• 12.3 Τα μηχανικά μέρη και οι συνδέσεις συχνά παθαίνουν βλάβες

"Οι εταιρίες που παρέχουν σύνδεση στο δίκτυο υπολογιστών κάνουν προσπάθειες για συνεχή εικοσιτετράωρη λειτουργία, χωρίς διακοπές. Παρόλα αυτά δεν είναι δυνατόν να υπάρχει απόλυτη αξιοπιστία. Σε ένα δίκτυο υπολογιστών που λειτουργεί 24 ώρες κάθε μέρα συμβαίνουν πολλές τυχαίες βλάβες. Η λειτουργία ενός υπολογιστή μπορεί να διακοπεί ξαφνικά και να χαθεί οποιαδήποτε εργασία κάνει ο χρήστης εκείνη την στιγμή. Μπορεί ο χρήστης να συνδέεται στον κεντρικό υπολογιστή της τηλεδιάσκεψης από έναν υπολογιστή που βρίσκεται μακριά και να υπάρχει κακή σύνδεση. Τότε θα υπάρχουν προβλήματα στην πρόσβαση και η σύνδεση μπορεί να διακόπτεται ξαφνικά ή να υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στην μεταφορά δεδομένων και η αποστολή ή λήψη μηνυμάτων θα συναντά αρκετές δυσκολίες" (Βerge & Collins, 1993).

Η ενεργητική μάθηση είναι το κυριότερο στοιχείο της εκπαίδευσης από απόσταση στο οποίο έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα τις. Δεν επιδιώκεται μια μορφή εκπαίδευσης όπου ο δάσκαλος περιγράφει την γνώση και οι μαθητές την αποτυπώνουν παθητικά και ούτε διαποτίζονται οι μαθητές με κάποιες ξερές γνώσεις αλλά ο κύριος στόχος είναι να υπάρχει ενεργητική στάση των μαθητών, ώστε μόνοι τους να χειρίζονται, να διατυπώνουν, να αναλύουν και να συνθέτουν την γνώση μέσα στην τάξη. Παρακάτω σχολιάζεται ο ρόλος της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών στην κατεύθυνση αυτή:

"Οι επικοινωνίες με υπολογιστές συνδυάζουν κάποια στοιχεία από άλλες μορφές επικοινωνίας. Τα βιβλία και τα παλαιότερα οπτικοακουστικά μέσα δεν είναι αλληλεπιδραστικά (π.χ. το ραδιοκασετόφωνο, η τηλεόραση και το βίντεο) και χρησιμοποιούνται μόνο για παθητική λήψη πληροφοριών. Οι υπολογιστές έχουν την δυνατότητα αλληλεπίδρασης και ενθαρρύνουν την ενεργητική συμμετοχή και την παρέμβαση του εκπαιδευόμενου ή του εκπαιδευτή κατά την διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εκτός από αυτό, οι υπολογιστές έχουν δυνατότητες καλύτερης διαχείρισης της πληροφορίας. Έχουν αυξημένες δυνατότητες παρουσίασης, συλλογής, επεξεργασίας και αρχειοθέτησης των πληροφοριών" (Kozma 1987, Rice 1984).

"Ο χρήστης ενός δικτύου υπολογιστών έχει αλληλεπίδραση στον έλεγχο των εκπαιδευτικών πληροφοριών και επιπλέον έχει δυνατότητα να επιλέγει, να αρχειοθετεί, να ανακτά και να ξαναβλέπει τις πληροφορίες που θέλει. Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές είναι ένα εργαλείο που παρέχει επικοινωνία με αλληλεπίδραση πολλών ατόμων προς πολλά άτομα. Δημιουργεί ένα περιβάλλον επικοινωνίας που επιτρέπει διαπροσωπικές συζητήσεις των μαθητών μεταξύ τους ή των μαθητών με τους καθηγητές. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οποιοδήποτε θέμα συζήτησης και συνεπώς ένα μάθημα, μπορεί να αναλυθεί από πολλές πλευρές, να διατυπωθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, να συμπληρωθεί, να αναδημιουργηθεί από ένα πλήθος συζητητών. Με τον τρόπο αυτό διευρύνεται η αντιληπτική ικανότητα των μαθητών διότι έρχονται σε επαφή με πολλές απόψεις πάνω στο μάθημα που αναγκάζονται να τις κρίνουν" (Βerge & Collins, 1993).

• 13.2 Παλαιότερες απόψεις των ειδικών για τις επικοινωνίες με γραπτά κείμενα

Αναφέρουμε ενδεικτικά, απόψεις που είχαν διατυπώσει οι ειδικοί όταν πρωτοεμφανίστηκε η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές με γραπτά κείμενα. Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι πολλά από όσα έχουν πει βρίσκουν εφαρμογή ακόμη και σήμερα όταν αναφερόμαστε σε επικοινωνίες με γραπτά κείμενα.

α)Γενικές απόψεις για τα χαρακτηριστικά της επικοινωνίας:

Το1989 ο Kaye είχε πει ότι υπάρχουν δύο πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά στην τηλεδιάσκεψη με Η/Υ που επιτρέπουν την χρήση της για παιδαγωγικούς σκοπούς: “Είναι μια μορφή επικοινωνίας με γραπτό λόγο, όμως ταυτόχρονα έχει τον ίδιο αυθορμητισμό και την ίδια ευελιξία με τον προφορικό λόγο. Μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ δυνατό εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί για να επικοινωνήσουν ομάδες ατόμων και για μάθηση με συνεργασία πολλών ατόμων” (Kaye, 1989).

Το 1986 ο Spitzer είχε πει τα εξής: “Σε ποια κατηγορία επικοινωνίας κατατάσσεται η τηλεδιάσκεψη με Η/Υ; είναι επικοινωνία γραπτού ή προφορικού λόγου; Βλέπουμε ότι είναι μια μορφή γραπτού λόγου όμως δεν χρησιμοποιούνται άλλες λέξεις και φράσεις εκτός από αυτές που χρησιμοποιούνται στον προφορικό λόγο. Η επικοινωνία αυτή γίνεται στιγμιαία αλλά μπορεί να αποθηκευτεί κάπου (π.χ. στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή) και να παραμείνει εκεί (οπότε μπορεί κάποιος να ξαναδεί την συζήτηση που έγινε)" (Spitzer, 1986).

Η Harasim το 1990 διέκρινε 5 βασικά χαρακτηριστικά στην τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές που την κάνουν να ξεχωρίζει από τις κοινές μεθόδους διδασκαλίας και "ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η επικοινωνία με γραπτά κείμενα.(τα άλλα τέσσερα χαρακτηριστικά της είναι η ταυτόχρονη επικοινωνία πολλών ατόμων με πολλά άτομα, η ανεξαρτησία από τον χρόνο, η ανεξαρτησία από την απόσταση, και οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης που προσφέρουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στην επικοινωνία)" (Harasim, 1990).

"Μια από τις ισχυρότερες δυνατότητες της επικοινωνίας μέσω υπολογιστών είναι ότι μέσα από αυτή οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν τις γνώσεις που οι ίδιοι επιθυμούν και στην συνέχεια να τις μορφοποιήσουν και να τις διαχειριστούν κατάλληλα ώστε να τις παρουσιάσουν με απλές λέξεις για να μπορέσουν να τις καταλάβουν οι περισσότεροι συνομιλητές τους.

Ένα άλλο πλεονέκτημα της επικοινωνίας με γραπτά κείμενα που και οι ίδιοι οι μαθητές αντιλαμβάνονται στον εαυτό τους, είναι ότι με αυτήν εκφράζουν περισσότερες σκέψεις και απόψεις που δεν τις εκφράζουν όταν συζητούν μεταξύ τους πρόσωπο με πρόσωπο ή στο τηλέφωνο" (Harasim, 1990). Ακόμη, η ίδια είπε ότι "η ανάγκη να εκφραστούν με λέξεις όλες οι αλληλεπιδράσεις σε μια επικοινωνία που γίνεται με γραπτά κείμενα μπορεί να ενθαρρύνει τα άτομα να αποκτήσουν αυτή την ικανότητα, να βελτιώσουν τον τρόπο που σκέπτονται και να δουν διαφορετικά την εκπαίδευση" (Harasim, 1990).

Ο Vygotsky είχε πει: " Όταν η επικοινωνία είναι ασύγχρονη ο χρήστης έχει τον χρόνο να σκεφτεί πριν απαντήσει σε κάποιο μήνυμα και έτσι μπορεί να δώσει μια συνειδητή αναλυτική απάντηση" (Vygotsky, 1962).

β)Το ενδιαφέρον του χρήστη επικεντρώνεται στο περιεχόμενο του μηνύματος

Μια άλλη πλευρά της επικοινωνίας με γραπτά κείμενα είναι ότι οι μαθητές αναγκάζονται να συγκεντρώσουν την σκέψη τους στο περιεχόμενο του μηνύματος. “Απουσιάζουν κινήσεις και εκφράσεις που εμφανίζονται στην επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο ή ο τόνος φωνής στην τηλεφωνική επικοινωνία και έτσι δεν στρέφεται η προσοχή τους σε αυτόν που μιλάει αλλά στις απόψεις που διατυπώνει.” (Harasim, 1987). Έτσι προκύπτει το συμπέρασμα πως η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές ισοπεδώνει τις διαφορές μεταξύ των ατόμων και εξισώνει τα άτομα. Κατά κάποιο τρόπο τα μηνύματα γίνονται ανεξάρτητα από την φυλή, το φύλλο, την φυσική εμφάνιση, τα φυσικά ελαττώματα, την κοινωνική και οικονομική θέση των ατόμων όταν υπάρχει ανωνυμία.

Πρέπει να τονιστεί ότι πολλοί θεωρούν αυτό το είδος συζήτησης πολύ διαφορετικό από τη συζήτηση που γίνεται με τις άλλες μορφές επικοινωνίας. Η τηλεδιάσκεψη με υπολογιστές μπορεί να χαρακτηριστεί σαν συνδυασμός γραπτής και τηλεφωνικής επικοινωνίας. Ο Tracz το 1980 είπε ότι ο κάθε χρήστης "θα πρέπει να περάσει από αρκετά στάδια μέχρι να αποδεχτεί πλήρως τους υπολογιστές ως μέσο επικοινωνίας . Το πλήθος των ενδιάμεσων σταδίων και η χρονική τους διάρκεια εξαρτάται από την προηγούμενη εμπειρία του χρήστη στο χειρισμό του υπολογιστή και στην πληκτρολόγηση και επίσης από την προσωπικότητα του χρήστη" (Tracz, 1980).

Ένα παράδειγμα εκπαίδευσης μέσω του Παγκόσμιου Ιστου (WWW) περιγράφεται παρακάτω. Στην εκπαίδευση μέσω του Παγκόσμιου Ιστού πρέπει να αποφευχθεί η μίμηση παλαιότερων μεθόδων εκπαίδευσης από απόσταση και να χρησιμοποιηθούν νέες ολοκληρωμένες μέθοδοι διδασκαλίας. Η εκπαίδευση μέσω του Παγκόσμιου Ιστού ονομάζεται Web based. Όταν η εκπαίδευση στηρίζεται σε παλαιότερες μεθόδους χρησιμοποιείται ο όρος Pseudo Web Based που δηλώνει ότι η εκπαίδευση είναι ίδια με παλαιότερες μορφές εκπαίδευσης αλλά έχει προσαρμοστεί για διάδοση μέσω του Παγκόσμιου Ιστού. Παρακάτω περιγράφεται ένα πραγματικό σύστημα εκπαίδευσης μέσω του Παγκόσμιου Ιστού. Το σύστημα αυτό βασίζεται σε επικοινωνία με γραπτά κείμενα.

• 14.2 Περιγραφή του συστήματος

Μια άποψη για το πώς χρησιμοποιούνται στην πράξη τα δίκτυα υπολογιστών φαίνεται από το σύστημα εκπαίδευσης από απόσταση που εφαρμόζεται Cayahoba Community College, το οποίο περιγράφουμε παρακάτω. Η διεύθυνση του Cayahoba Community College στο Internet είναι: http://dlc.tri-c.cc.oh.us/WB/default.htm Στο Cayahoba Community College, παραδίδονται μαθήματα από απόσταση με πολλούς τρόπους, εμείς όμως θα περιγράψουμε την εκπαίδευση μέσω του Παγκόσμιου Ιστού.

"Η παρουσίαση των μαθημάτων γίνεται από σελίδες του Ιστού. Οι μαθητές παίρνουν οδηγίες για τις εργασίες που πρέπει να κάνουν μέσα από Ιστοσελίδες και από πίνακες ανακοινώσεων των BBS (Bulletin Board systems).Η δημοσίευση όλων των εργασιών γίνεται επίσης σε BBS. Επειδή η διαδικασία πρέπει να είναι όσο το δυνατόν απλή, οι μαθητές μπορούν να βλέπουν όλες τις BBS με ένα κοινό browser πρόγραμμα εξερεύνησης του Ιστού.

Οι μαθητές υποχρεώνονται από τους κανονισμούς του εκπαιδευτικού Ιδρύματος να παρακολουθούν κάθε εβδομάδα τα μαθήματα και να ελέγχονται για αυτό. Όμως έχουν την ελευθερία της ασύγχρονης επικοινωνίας και την 24-ωρη πρόσβαση στο Internet. Έτσι επιλέγουν οι ίδιοι ποια χρονική στιγμή της ημέρας θα δουν τα μαθήματα. Επιλέγουν και τον χώρο από τον οποίο θα παρακολουθήσουν τα μαθήματα. Μπορούν να συμμετέχουν είτε μέσα από το Πανεπιστήμιο είτε εκτός του Πανεπιστημίου.

Μέσα στο Πανεπιστήμιο οι μαθητές χρησιμοποιούν υπολογιστές συνδεδεμένους στο Internet που υπάρχουν σε ειδικές αίθουσες. Μπορούν να πηγαίνουν στις αίθουσες του Πανεπιστημίου μόνο σε ώρες που το πανεπιστήμιο είναι ανοιχτό .

Έξω από το Πανεπιστήμιο, μπορούν να παρακολουθούν τα μαθήματα από το σπίτι τους ή (αν είναι εργαζόμενοι ενήλικοι), από το χώρο της δουλειάς τους.

Οι μαθητές από περιοχές εκτός του πανεπιστημίου για να μπορέσουν να συμμετέχουν πρέπει να έχουν πρόσβαση σε κάποιον υπολογιστή με επεξεργαστή 486 ή ισχυρότερο. Οι ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιεί ο υπολογιστής τους είναι: μνήμη 8 ΜΒ RAM και άνω, Μόντεμ ταχύτητας 144 bps και άνω. Πρέπει ακόμη να έχουν προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (word Processor), να έχουν σύνδεση με το Internet και να διαθέτουν απλά προγράμματα γραφικών browsers, τα οποία υπάρχουν σε όλους τους υπολογιστές, όπως είναι το Netscape, το Internet Explorer,το America On Line κλπ.

Μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου e-mail αποστέλλονται στους μαθητές πληροφορίες πάνω σε θέματα εγγραφής. Το Πανεπιστήμιο έχει μία κεντρική Ιστοσελίδα η οποία περιέχει γενικές οδηγίες και έναν κατάλογο με τις σειρές μαθημάτων που διδάσκονται. Για κάθε σειρά μαθημάτων υπάρχει μία ξεχωριστή περιοχή του δικτύου (web site) που περιέχει λεπτομερείς πληροφορίες για τα προγράμματα μαθημάτων και για τις εργασίες .Για να βρει κανείς μία επιμέρους Ιστοσελίδα μπορεί να πηγαίνει στην κεντρική σελίδα όπου υπάρχουν links (διασυνδέσεις) με όλες τις σελίδες αυτές .

Οι μαθητές πρέπει να συναντήσουν τους καθηγητές στην πρώτη εβδομάδα των μαθημάτων ώστε να συζητήσουν και να κατατοπιστούν για τον τρόπο παρουσίασης μαθημάτων και τους κανονισμούς της τάξης. Οι συζητήσεις γίνονται είτε μέσω του δικτύου υπολογιστών είτε σε ειδικά σεμινάρια με αλληλεπίδραση, είτε σε πραγματικές συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο. Μία σειρά μαθημάτων που παρέχει το Cayahoba Community College μαζί με το PBS Adult Learning Service (κέντρο μάθησης ενηλίκων) λέγεται Tele Web Course.

Το Tele Web Course είναι ένα νέο πρόγραμμα τηλε-εκπαίδευσης που χρησιμοποιεί όλες τις δυνατότητες αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας του Παγκόσμιου Ιστού(WWW) με έναν οργανωμένο και λειτουργικό τρόπο για την παρουσίαση μαθημάτων. Επιπλέον παρέχει ολοκληρωμένη σειρά μαθημάτων με την μορφή CD based Videos (εικόνες βίντεο με ψηφιακή μορφή αποθηκευμένες σε CD), οδηγό σπουδών και βιβλία κειμένου. Το 1998 το κόστος είναι 25$ για την παρακολούθηση μαθημάτων του Tele Web. Πληροφορίες υπάρχουν στο Distance Learning Center του Cayahoba Community College (Cayahoba Community College, 1998).

• 14.3 Περιγραφή της διδασκαλίας μαθημάτων

Παρακάτω φαίνεται πώς διδάσκεται ένα μάθημα μέσω του Παγκόσμιου Ιστού όταν η επικοινωνία γίνεται με γραπτά κείμενα:

"Οι μαθητές χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για επικοινωνία μεταξύ τους και με τον καθηγητή τους.

Ένα πρόγραμμα listserv ή mailserv που δημιουργεί λίστες συζητήσεων χρησιμοποιείται για να στέλνονται κοινά μηνύματα σε ομάδες μαθητών οι οποίοι συνεργάζονται μεταξύ τους για ομαδικές εργασίες.

Ένα Newsgroup (ομάδα συζητήσεων)του δικτύου Usenet περιέχει συζήτηση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για διάφορα ζητήματα που έχουν σχέση με τα μαθήματα που διδάσκονται.

Υπάρχει ένας οδηγός FAQ με απαντήσεις σε συχνά επαναλαμβανόμενες απορίες.

Ένα chat room δηλ. εικονικός χώρος ομαδικών συζητήσεων σε πραγματικό χρόνο υπάρχει για επικοινωνία μαθητών και καθηγητών.

Για να παρακολουθήσουν οι μαθητές αυτό το πρόγραμμα υπάρχουν ελάχιστες απαιτήσεις σε hardware που πρέπει να έχει ο υπολογιστής τους. Ο υπολογιστής τους πρέπει να τρέχει windows ή να είναι Makintosh.Πρέπει να έχει όλες τις βασικές υπηρεσίες του Internet (π.χ. ηλεκτρονικό ταχυδρομείο e-mail, WWW, Netscape Communicator και Microsoft Internet Εxplorer).

Πρέπει να έχει 4MB ελεύθερο χώρο όπου εκεί αποκλειστικά θα δημιουργούνται και θα αποθηκεύονται Ιστοσελίδες που θα περιέχουν τις εργασίες του μαθητή.

Όλες οι ασκήσεις σε αυτόν τον κύκλο μαθημάτων μπορούν να εκτελεστούν αν υπάρχει ένα συνηθισμένο μόντεμ και μία απλή τηλεφωνική γραμμή. Αν υπάρχουν καλύτερες συνδέσεις υψηλών ταχυτήτων οι Ιστοσελίδες θα εμφανίζονται πιο γρήγορα στην οθόνη όμως αυτοί οι κύκλοι μαθημάτων σχεδιάστηκαν κατάλληλα για να μπορεί ένα σύστημα να λειτουργήσει με μια συνηθισμένη τηλεφωνική γραμμή.

Παράλληλα παρέχονται και βιβλία -βοηθήματα στους μαθητές μαζί με CD ROMs που τα συνοδεύουν. Ο μαθητής αφού εγγράφεται μπαίνει στην κατάλληλη Ιστοσελίδα με προσωπικό κωδικό password και έτσι αρχίζει η διαδικασία" (Cayahoba Community College, 1998).

Όλες οι οδηγίες για τα μαθήματα που διδάσκονται και οι εργασίες έρχονται στον μαθητή μέσω του Παγκόσμιου Ιστού." Καθώς ο μαθητής προχωρά στα μαθήματα υπάρχει ένα πρόγραμμα που λέγεται SERF και παρακολουθεί την πορεία του μαθητή. Το πρόγραμμα αυτό βρίσκει ποια μαθήματα παρακολουθεί ο μαθητής, ποιες ασκήσεις έχει κάνει και ποιες δεν έχει κάνει, ποιες εργασίες πρέπει να κάνει κάθε μέρα. Διάφορα εικονίδια προειδοποιούν τους μαθητές για τις νέες ανακοινώσεις και τις νέες ασκήσεις και εργασίες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα μαθημάτων. Ο κάθε μαθητής ειδοποιείται για την αξιολόγηση της εργασίας του, για τον αριθμό μονάδων που κερδίζει από τις εργασίες που έχει κάνει σε σχέση με τον συνολικό απαιτούμενο αριθμό μονάδων για να πάρει πτυχίο. Ακόμα ειδοποιείται και για τον χρόνο που χρειάζεται για να συμπληρώσει τις εργασίες. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες για να εξερευνήσει κανείς το πρόγραμμα μαθημάτων, να δει το περιεχόμενο των μαθημάτων που διδάσκονται σε όλους τους τομείς και κύκλους, να μελετήσει την ύλη μαθημάτων που παραδίδονται σε αυτόν, να λύσει ασκήσεις, να κάνει εργασίες, να τις στείλει συμπληρωμένες στον καθηγητή, να δει τους βαθμούς του. Το πρόγραμμα SERF είναι ειδικά σχεδιασμένο για να παρέχει ένα περιβάλλον με όλες αυτές τις δυνατότητες. Η ονομασία SERF είναι τα αρχικά των λέξεων Server-side educational records facilitator.Είναι δηλαδή ένα ειδικό πρόγραμμα για επιτήρηση της πορείας των μαθητών στην διάρκεια των μαθημάτων" (Cayahoba Community College,1998).

• 14.4 Περιγραφή του προγράμματος αυτόνομης μάθησης

"Το πρόγραμμα αυτό έχει την δυνατότητα να δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούν να παραδοθούν μαθήματα οπουδήποτε στον κόσμο μέσω του Παγκόσμιου Ιστού. Το SERF είναι χρήσιμο βοήθημα για τους μαθητές αλλά και για τους καθηγητές και τους διευθυντές των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Οι διευθυντές μπορούν να χρησιμοποιούν το SERF για να σχεδιάζουν τους κύκλους μαθημάτων και να εγγράφουν τους μαθητές που θα συμμετέχουν σε αυτούς. Οι καθηγητές με το SERF οργανώνουν το πρόγραμμα διδασκαλίας των μαθημάτων που περιλαμβάνει καταλόγους με τα μαθήματα που πρέπει να διδαχτούν σε κάθε κύκλο μαθημάτων, τις εργασίες των μαθητών, διάφορες πηγές πληροφοριών που παρουσιάζονται με εφαρμογές πολυμέσων στους μαθητές.

Το SERF διευκολύνει επίσης τους βοηθούς των καθηγητών. Ο ρόλος των βοηθών είναι να συνεργάζονται με τους καθηγητές για να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στους μαθητές και μερικές φορές βοηθούν και στην βαθμολόγηση των εργασιών. Αυτά μπορούν να τα πραγματοποιήσουν εύκολα χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες του SERF. Οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν στο περιβάλλον μάθησης του SERF, να εξερευνούν τις πηγές πληροφοριών που παρουσιάζονται με πολυμέσα και να έχουν πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες του Internet. Το πρόγραμμα SERF εμφανίζεται σε μία Ιστοσελίδα στην οποία έχουν πρόσβαση μόνο οι εγγεγραμμένοι μαθητές" (Cayahoba Community College,1998).

Διάφορα εικονίδια στο πάνω μέρος της σελίδας οδηγούν με διασυνδέσεις (links) σε άλλες σελίδες ή προγράμματα και παρέχουν πολλές δυνατότητες επικοινωνίας και εξερεύνησης. Τα εικονίδια οδηγούν σε Chat (συνομιλίες), e-mail (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο), listservers (λίστες συζητήσεων), news (ειδήσεις και συζητήσεις), άλλες επιλογές και καταλόγους με περιεχόμενα.

Στο τέλος της σελίδας υπάρχει το παρακάτω διάγραμμα το οποίο οδηγεί σε αντίστοιχες Ιστοσελίδες:

• 14. 5 Διάγραμμα των επιλογών του προγράμματος αυτόνομης μάθησης

Το διάγραμμα που περιγράφουμε ενδεικτικά ανήκει στο πρόγραμμα SERF και δείχνει ποιες επιλογές περιλαμβάνει συνήθως ένα πρόγραμμα λογισμικού για εκπαίδευση μέσω του Παγόσμιου Ιστού.

"ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΟΥ SERF

Είμαστε στον κύκλο μαθημάτων ( ----------------- π.χ. Πληροφορική)

-σημερινό μάθημα

-σύντομος κατάλογος μαθημάτων

-λεπτομερής κατάλογος μαθημάτων

-πρόλογος

-διερεύνηση

-επισκόπηση

-------------------------------------------------

-αναζήτηση εργασιών

-υποβολή εργασιών

-βαθμοί

-------------------------------------------------

-ημερήσιο

-εβδομαδιαίο

-μηνιαίο

-πρόσθεση μαθημάτων στο πρόγραμμα

-αφαίρεση μαθημάτων

-διόρθωση μαθημάτων

---------------------------------------------------

Στείλτε μήνυμα E-mail (ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) σε

-καθηγητή

-βοηθό

-συμμαθητή

- υπηρεσία εγγραφής

-------------------------------------------------------------------

-είσοδος

-έξοδος

-κωδικός ρύθμισης του CD-ROM

-αλλαγή κύκλου μαθημάτων

--------------------------------------------------

Μαζί με τα μαθήματα παρέχονται στους μαθητές προγράμματα με εικόνες Video σε CD-ROM που δείχνουν οδηγίες βήμα προς βήμα στον μαθητή και πληροφορίες για την ύλη μαθημάτων.Οι ίδιες εικόνες Video υπάρχουν αποθηκευμένες και σε κάποια περιοχή του δικτύου.

Κάθε ταινία video συνδέεται με ένα μάθημα ή εργασίες από τον κύκλο μαθημάτων.

Ο μαθητής επιλέγει με το ποντίκι μέσα από διάφορα εικονίδια την ταινία που θέλει. Για να δεί τις ταινίες μέσα από την ιστοσελίδα δίνει εντολή στον browser να ανοίξει την σελίδα και όχι να την σώσει.

Αν θέλει να δεί τις ταινίες από CD-ROM υπάρχουν επιλογές μέσα στο πρόγραμμα για να ρυθμιστεί το CD-ROM setup."

(Cayahoba Community College,1998).