• 1.1 Εποπτεία των εξετάσεων από άνθρωπο

Οι εξετάσεις στις σπουδές με ανεξάρτητη μάθηση απαιτούν να υπάρχει κάποιος επόπτης εξετάσεων (Proctor). Ο επόπτης εξετάσεων λαμβάνει τα γραπτά του μαθητή, πιστοποιεί ότι είναι έγκυρες οι εξετάσεις και έπειτα στέλνει τα γραπτά στον βαθμολογητή. Για να παρουσιαστεί στην πράξη η μέθοδος αυτή, περιγράφονται ορισμένα πραγματικά συστήματα εξετάσεων που εφαρμόζονται από πανεπιστήμια, ως παραδείγματα για τον τρόπο διεξαγωγής εξετάσεων.

Το πανεπιστήμιο University of Alaska Fairbanks (1998) παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση αναφέρει: "Αιτήσεις για συμμετοχή στις εξετάσεις γίνονται με "φόρμες" που συμπληρώνονται από τους μαθητές μέσω του παγκόσμιου Ιστού. Για κάθε σειρά μαθημάτων που διδάσκεται υπάρχουν διαφορετικές φόρμες συμπλήρωσης. Οι μαθητές στην περιοχή του πανεπιστημίου εξετάζονται στα γραφεία του πανεπιστημίου. Για κάθε σειρά μαθημάτων υπάρχουν περισσότερα από ένα προγράμματα εξετάσεων και ο μαθητής επιλέγει με ποιο πρόγραμμα θα εξεταστεί. Από τη στιγμή που κάνει κάποιος αίτηση για να συμμετέχει στις εξετάσεις, η ημερομηνία εξέτασης καθορίζεται να είναι δύο εβδομάδες αργότερα. Για να γίνουν οι εξετάσεις πρέπει ο μαθητής να σημειώσει όλες τις απαραίτητες αιτήσεις και να επιλεγεί ο επόπτης εξετάσεων (Proctor).

Οι εξετάσεις στέλνονται μόνο σε αρμόδιους επόπτες που δέχονται να επιτηρήσουν τον μαθητή και να πιστοποιήσουν την έγκυρη διεξαγωγή των εξετάσεων. Ένα μέτρο ασφάλειας είναι ότι τα θέματα για τις εξετάσεις δεν μπορούν να σταλούν με fax στον εποπτεύων. Οι υπεύθυνοι για εποπτεία των εξετάσεων πρέπει να είναι αρμόδιοι καθηγητές του πανεπιστημίου, αλλά μπορούν να επιλεγούν και άλλοι καθηγητές από πανεπιστήμια, κολέγια ή δημόσια σχολεία. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμοι καθηγητές, μπορούν να επιλεγούν κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι ή άτομα που επιλέγονται από τον διευθυντή του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Άτομα που είναι συγγενείς με τον εκπαιδευόμενο δεν μπορούν να γίνουν εξεταστές του. Οι εξεταζόμενοι πρέπει στείλουν στον εξεταστή στοιχεία και έγγραφα που πιστοποιούν την ταυτότητα τους. Τα θέματα των εξετάσεων αποστέλλονται από τους καθηγητές στον επόπτη εξετάσεων ταχυδρομικά σε σφραγισμένο φάκελο μαζί με οδηγίες για την εποπτεία των εξετάσεων" (Alaska Fairbanks University, 1998).

Οι μαθητές μπορούν να στείλουν τα γραπτά τους μέσω Internet στην ηλεκτρονική διεύθυνση του εξεταστή και ταυτόχρονα σε μια άλλη ηλεκτρονική διεύθυνση για αρχειοθέτηση, (προσαρμόζοντας τα με την εντολή attachment σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου).

"Η βαθμολογία στέλνεται στον εκπαιδευόμενο με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Ανάλογα με τον κύκλο μαθημάτων και αν το επιτρέπει ο καθηγητής, τα διορθωμένα γραπτά στέλνονται στον εκπαιδευόμενο για να δει τα λάθη του και να μελετήσει ξανά τα γραπτά του. Οι κανονικοί μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα μέσα στο πανεπιστήμιο, πηγαίνουν στο γραφείο του πανεπιστημίου και ζητούν τα γραπτά από τον καθηγητή" (Alaska Fairbanks University, 1998).

Στο πανεπιστήμιο Idaho University (1998) έχει ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για μηχανικούς που λέγεται Engineering Outreach. Εκεί αναφέρει για τις εξετάσεις από απόσταση: "Οι εξετάσεις στέλνονται κατευθείαν στον επόπτη εξετάσεων (proctor), που επιλέγεται από τον μαθητή και εγκρίνεται από τους υπεύθυνους του κύκλου μαθημάτων. Επόπτης εξετάσεων (Proctor) δεν μπορεί να είναι φίλος ή συγγενής του εκπαιδευόμενου. Προτείνεται ως επόπτης εξετάσεων να επιλεγεί κάποιος καθηγητής, ή κάποιος υπεύθυνος της βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου. Σε περίπτωση που ο εκπαιδευόμενος είναι στρατιωτικός, μπορεί να επιλεγεί κάποιος ανώτερος του εκπαιδευτικός από το στρατό. Ο εξεταστής (Proctor) είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των εξετάσεων και την αποστολή των γραπτών στους υπεύθυνους καθηγητές του κύκλου μαθημάτων. Λαμβάνει τα γραπτά του μαθητή από απόσταση και στη συνέχεια δημιουργεί φωτοαντίγραφα για την αρχειοθέτηση και στέλνει τα πρωτότυπα υπογεγραμμένα στους υπεύθυνους καθηγητές του κύκλου μαθημάτων. Η βαθμολογία επιστρέφεται στον μαθητή από τους βαθμολογητές" (Idaho University, 1998). Επίσης αν το πανεπιστήμιο έχει στην περιοχή του εκπαιδευόμενου κάποιο παράρτημα, ο εκπαιδευόμενος μπορεί να λαμβάνει από εκεί τις πληροφορίες για τους βαθμούς του. Ορισμένα πανεπιστήμια υποχρεώνουν τους εκπαιδευόμενους από απομακρυσμένες περιοχές να ταξιδεύουν μια ή δύο φορές το εξάμηνο στην περιοχή του πανεπιστημίου για να συμμετέχουν σε εξετάσεις που διέπονται από τους ίδιους κανονισμούς με τις συνηθισμένες εξετάσεις των φοιτητών που παρακολουθούν κανονικές παραδόσεις μαθημάτων μέσα στο πανεπιστήμιο. Άλλα πανεπιστήμια διατηρούν γραφεία ή παραρτήματα σε πολλές περιοχές, και καλούν τους εκπαιδευόμενους να εξεταστούν σε κατά τόπους παραρτήματα που βρίσκονται κοντά στην περιοχή τους. Για παράδειγμα μπορούν οι εκπαιδευόμενοι να εξετάζονται κανονικά σε ένα σχολικό κτήριο της περιοχής τους το οποίο συνεργάζεται με ειδική συμφωνία με το πανεπιστήμιο που τους παρέχει την εκπαίδευση από απόσταση.

Όταν ο κύκλος μαθημάτων δεν έχει στόχο να παρέχει στους εκπαιδευόμενους πτυχίο ισότιμο με κανονικά πτυχία πανεπιστημίων, δεν είναι υποχρεωτικό να υπάρχουν εξετάσεις με αυστηρή εποπτεία. Σε αυτή την περίπτωση μπορούν απλά να στέλνουν τις απαντήσεις τους συμπληρώνοντας ερωτηματολόγια-φόρμες στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW) ή με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και να λαμβάνουν την βαθμολογία τους από τον βαθμολογητή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ένα πρόγραμμα άμεσης επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο, με κείμενα, ήχο, ή εικόνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξεταστεί ο μαθητής προφορικά ή να παρουσιάσει την εργασία του και να βαθμολογηθεί εκείνη τη στιγμή, σαν να εξετάζεται μέσα στην τάξη από τον καθηγητή. Όταν οι εκπαιδευόμενοι παρακολουθούν σπουδές από απόσταση για να αποκτήσουν πτυχίο ισοδύναμο με κανονικό πτυχίο κάποιας βαθμίδας εκπαίδευσης πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις το ίδιο αυστηρές με αυτούς που παρακολουθούν κανονικές παραδόσεις μαθημάτων. Χρειάζεται να λαμβάνονται μέτρα ασφαλείας για την αξιοπιστία των εξετάσεων, για να μην αντιγράφουν οι μαθητές και να μην μπορεί κάποιος μαθητής να εξεταστεί χρησιμοποιώντας το όνομα και τους κωδικούς άλλου μαθητή. Αυτός είναι ο λόγος που οι μαθητές καλούνται να συμμετέχουν σε κανονικές εξετάσεις και δεν υποβάλλουν απαντήσεις από απόσταση.

• 1.2 Αυτόματη εποπτεία των εξετάσεων από υπολογιστή

Μπορούν να δημιουργηθούν ηλεκτρονικά συστήματα Proctor για αυτόματη εποπτεία εξετάσεων από τον υπολογιστή. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορεί να λαμβάνει τις αιτήσεις συμμετοχής των εκπαιδευόμενων και να τις στέλνει στους καθηγητές, να ρυθμίζει τις συμμετοχές και τις ημερομηνίες εξετάσεων αυτόματα. Για την πιστοποίηση της ταυτότητας του φοιτητή από τον υπολογιστή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κάποιο σύστημα βιομετρικής. Τα συστήματα βιομετρικής προσπαθούν να ταυτίσουν τον κωδικό εισόδου στο δίκτυο με τον χρήστη. Έτσι σε ένα σύστημα βιομετρικής όταν ο χρήστης πληκτρολογεί τους κωδικούς ID και Password για να συνδεθεί στο δίκτυο υπάρχει η δυνατότητα αναγνώρισης της ταυτότητας του με βάση κάποια προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως δακτυλικό αποτύπωμα, χροιά της φωνής, ή φωτογραφία του. "Έχει δημιουργηθεί ένας συνασπισμός εταιριών πληροφορικής για να δημιουργήσει προδιαγραφές και πρότυπα συμβατότητας των τεχνολογιών βιομετρικής με στόχο να τις κάνει διαθέσιμες σε μεγάλο τμήμα της αγοράς. Ο συνασπισμός αυτός λέγεται BioAPI Consortium. Σε αυτόν μετέχουν γνωστές εταιρίες πληροφορικής όπως Compaq, IBM, Microsoft, Novell και εταιρίες βιομετρικής, όπως Identicator Technology, Miros. Επίσης σχεδιάζονται APIs (Application Programming Interfaces) δηλαδή διεπιφάνειες προσαρμογής εφαρμογών, οι οποίες μπορούν σε λειτουργικά συστήματα ή άλλες εφαρμογές να προσαρμόσουν βιομετρικό λογισμικό (software) και μηχανικά μέρη (hardware)" (Μπόθος, 1998). Όλα αυτά τα συστήματα σχεδιάζονται για να υπάρξει κάποια ασφάλεια στα δίκτυα υπολογιστών.

Στη διεύθυνση http://www.digitalpersona.com περιγράφεται ένα σύστημα αναγνώρισης δακτυλικού αποτυπώματος. "Το σύστημα αυτό ονομάζεται U.are.U και έχει διαστάσεις ενός ποντικιού. Στο πάνω μέρος έχει ένα χώρο ανάγνωσης δακτυλικού αποτυπώματος. Το αποτύπωμα ψηφιοποιείται και αποστέλλεται στον υπολογιστή όπου συγκρίνεται με αποτυπώματα που είναι καταχωρημένα σε βάση δεδομένων του υπολογιστή. Το σύστημα αυτό συνδέεται σε θύρα USB (Universal Serial bus) και απαιτεί λειτουργικό σύστημα windows 95 και επεξεργαστή pentium" (digitalpersonal, 1998).

Έτσι ένα τέτοιο σύστημα ίσως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μπορεί ένας μαθητής να συμμετέχει σε εξετάσεις από απόσταση χωρίς να ελέγχεται η ταυτότητα του από κάποιον άνθρωπο αλλά από τον υπολογιστή. Σε ένα σύστημα εξετάσεων, με αυτό τον τρόπο, θα μπορεί να γίνεται μία Ιστοσελίδα στην οποία ο χρήστης για να εισαχθεί θα πρέπει να πληκτρολογήσει κωδικούς εισόδου ID και Password και να ελεγχθεί η ταυτότητα του με το δακτυλικό αποτύπωμα ή αν μία ενσωματωμένη κάμερα λαμβάνει την φωτογραφία του και την συγκρίνει με την καταχωρημένη φωτογραφία του σε βάση δεδομένων του πανεπιστημίου. Από την στιγμή που γίνεται αυτόματα η εξακρίβωση της ταυτότητας του χρήστη, θα μπορεί να πληκτρολογήσει τις απαντήσεις του σε ένα διαγώνισμα με μορφή "φόρμας" ερωτήσεων στην Ιστοσελίδα το οποίο να φτάνει κατευθείαν στο βαθμολογητή, χωρίς να υπάρχει κάποιος ενδιάμεσος άνθρωπος ο οποίος θα εποπτεύει τις εξετάσεις.

Σε προσωπική επικοινωνία που είχαμε με τον Berge, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τον Ιούλιο του 1998, του θέσαμε κάποια ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία των εξετάσεων στην εκπαίδευση από απόσταση. Στην ερώτηση αν “υπάρχει ένα απόλυτα αξιόπιστο σύστημα για εξέταση των μαθητών από απόσταση” ο Berge εξέφρασε τη γνώμη ότι “η αξιοπιστία των εξετάσεων δεν εξαρτάται από το σύστημα που χρησιμοποιείται”. Θεωρεί ότι αν οι εξετάσεις είναι αξιόπιστες για τους μαθητές που εξετάζονται μέσα στο πανεπιστήμιο, τότε αυτό δεν παύει να ισχύει για τους μαθητές που εξετάζονται από απόσταση. Ερωτήματα θέσαμε στον Berge ήταν πώς μπορεί ο εξεταστής να είναι σίγουρος ότι η εργασία που λαμβάνει από απόσταση γίνεται από τον ίδιο μαθητή και όχι από άλλο άτομο και ακόμη πώς διαπιστώνεται αν ο μαθητής που στέλνει ασκήσεις από απόσταση τις λύνει χωρίς να χρησιμοποιεί κάποιο βιβλίο λύσεων. Επιπλέον τον ρωτήσαμε αν μια μέθοδος βιομετρικής είναι κατάλληλη για την εξακρίβωση ταυτότητας ή αν αυτό αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων του μαθητή και του ιδιωτικού απορρήτου. Στα παραπάνω ερωτήματα ο Berge απάντησε ότι ο μόνος τρόπος που χρησιμοποιείται για να διαπιστωθεί αν ο μαθητής έκανε μόνος του μια εργασία, είναι να υπάρχει κάποιος επόπτης εξετάσεων (proctor) ο οποίος ελέγχει τα στοιχεία ταυτότητας του μαθητή. “Το ίδιο ισχύει και για τις σπουδές που γίνονται πρόσωπο με πρόσωπο μέσα στο πανεπιστήμιο. Αν κανείς θέλει να προστατέψει τις εξετάσεις από την πιθανότητα εξαπάτησης ή από αντικατάσταση του εξεταζόμενου με άλλο άτομο, θα πρέπει να ελέγξει κάποια στοιχεία ταυτότητας των εξεταζόμενων.” Ο Berge ανέφερε ότι δεν πρέπει να θεωρηθεί μεγαλύτερη παραβίαση των δικαιωμάτων ο έλεγχος της ταυτότητας των ατόμων που εξετάζονται από απόσταση αν δεν θεωρείται παραβίαση ο έλεγχος ταυτότητας αυτών που εξετάζονται μέσα στο πανεπιστήμιο. “Δηλαδή αν τέτοιοι μέθοδοι που αναφέρθηκαν (βιομετρικής) για εξακρίβωση ταυτότητας των μαθητών θεωρηθούν ότι γίνονται μέσα στα νόμιμα πλαίσια και δεν παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των μαθητών που εξετάζονται μέσα στο πανεπιστήμιο, τότε γιατί αυτό να αλλάξει για τους μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση;” Ο Berge έκανε επίσης τα παρακάτω σχόλια: “1) Πιστεύω ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των μαθημάτων που διδάσκονται από απόσταση και των μαθημάτων που διδάσκονται μέσα στο πανεπιστήμιο, ως προς την διεξαγωγή των εξετάσεων και στην διαφύλαξη τους από εξαπάτηση. 2) Ο τρόπος που χρησιμοποιώ για να μειώσω τέτοια προβλήματα σε τάξεις μόνο τελειοφοίτων, όπου διδάσκω είναι ερωτήσεις με τις οποίες ζητώ να μου αναπτύξουν προφορικά το θέμα (essay questions).Όμως πρέπει να αναγνωρίσω το γεγονός ότι αν δεν παρακολουθώ προσωπικά τον μαθητή, πρόσωπο με πρόσωπο, οποιαδήποτε και αν είναι η μέθοδος εξετάσεων (μέσα στο πανεπιστήμιο, είτε από απόσταση), δεν μπορώ να είμαι απόλυτα βέβαιος ότι η αξιολόγηση του μαθητή είναι αυτή που πραγματικά του αξίζει” (Berge). Σύμφωνα με τις απόψεις του Berge δεν υπάρχει ένα πλήρως αξιόπιστο σύστημα εξετάσεων όμως αυτό το πρόβλημα δεν εμφανίζεται μόνο στην εκπαίδευση από απόσταση. Εμφανίζεται σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση όμως έχει κύριο στόχο να βελτιώσει τις ικανότητες και την κριτική σκέψη των μαθητών. Επομένως, η αυστηρότητα και αστυνόμευση των εξετάσεων δεν χρειάζεται να εφαρμόζονται σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης από απόσταση. Σε περιπτώσεις όμως που το πτυχίο που λαμβάνουν οι φοιτητές με εκπαίδευση από απόσταση αναγνωρίζεται ως ισότιμο με το πτυχίο που λαμβάνουν οι φοιτητές μετά από κανονικές σπουδές μέσα στο πανεπιστήμιο, τότε είναι αναγκαίο να λαμβάνονται μέτρα για την ασφάλεια των εξετάσεων ώστε να είναι ισοδύναμες με τις κανονικές εξετάσεις.

Οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων εκπαίδευσης από απόσταση προκύπτουν από την αξιολόγηση των ήδη υπαρχόντων προγραμμάτων. Γίνονται πολλές προσπάθειες για εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων που εφαρμόζονται σήμερα, ώστε να διαπιστωθούν οι ατέλειες που υπάρχουν και να ξεπεραστούν.

Είναι αναγκαίο να τεθούν κάποιες προδιαγραφές και πρότυπα που πρέπει να τηρούνται ώστε να ελέγχεται και να βελτιώνεται συνεχώς η ποιότητα των προγραμμάτων. “Ένα από τα προβλήματα που υπήρχαν όταν πρωτοεμφανίστηκαν τα προγράμματα εκπαίδευσης από απόσταση ήταν ότι ο έλεγχος τους δεν γινόταν με αυστηρά κριτήρια από τους αρμόδιους φορείς, όπως υπουργεία, σχολεία, ιδρύματα κ.λ.π.” (Krauth, 1996).

Σήμερα όμως έχουν αρχίσει να ασχολούνται περισσότερο σοβαρά και έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να τεθούν οι προδιαγραφές από διάφορους ειδικούς. Εξετάζεται πόσο ολοκληρωμένη εκπαίδευση μπορούν να προσφέρουν αυτά τα προγράμματα, αν οι εμπειρίες μάθησης που αποκτούν οι μαθητές από απόσταση έχουν ομοιότητες με τις εμπειρίες μάθησης που παίρνουν οι μαθητές στα κανονικά σχολεία, κατά πόσο είναι δυνατόν να υπάρχει ισοδυναμία των πτυχίων που παρέχονται από απόσταση σε σχέση με πτυχία που παρέχονται με κανονικές σπουδές. Επίσης εξετάζεται αν η μάθηση με ηλεκτρονικά μέσα απομονώνει τους μαθητές, αν στην εικονική-δυνητική επικοινωνία χάνεται η ομοιότητα με την πραγματική ανθρώπινη επικοινωνία του μαθητή με τον δάσκαλο και με τους άλλους μαθητές.

“Διαφορετικές αντιλήψεις επικρατούν στην αξιολόγηση της εκπαίδευσης από απόσταση σε σχέση με την αξιολόγηση της κανονικής εκπαίδευσης. Για παράδειγμα στην εκπαίδευση που παρέχει ένα κανονικό σχολείο ή ίδρυμα, ένα κριτήριο ποιότητας είναι ποια και πόσα βιβλία υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος σχετικά με τα μαθήματα και αν είναι δυνατή η χρήση των βιβλίων από όλους τους μαθητές. Όταν όμως αναφερόμαστε στην εκπαίδευση από απόσταση τότε μας ενδιαφέρει ποια μέσα χρησιμοποιούνται, αν έχουν όλοι οι μαθητές πρόσβαση στης πληροφορίες, αν υπάρχει πλήρης εξοπλισμός σε αγροτικές και απομονωμένες περιοχές, αν παρέχονται οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών κ.λ.π.” (Krauth, 1996).

Οι προδιαγραφές για την υιοθέτηση των μεθόδων εκπαίδευσης από απόσταση που προτείνονται, πρέπει να στηρίζονται σε έρευνα από ειδικούς, σε κριτική και σε λεπτομερείς αναλύσεις και συζητήσεις από εκπαιδευτικούς της ανώτερης εκπαίδευσης.

• 2.2 Ο ρόλος των προδιαγραφών στον έλεγχο της ποιότητας εκπαίδευσης

Φυσικά οι προδιαγραφές που έχουν αρχίσει να δημιουργούνται δεν πρέπει να θεωρηθούν απόλυτες και σταθερές αλλά να αντιμετωπιστούν σαν αρχικό πλαίσιο που δείχνει τον "δρόμο" που πρέπει να ακολουθηθεί. Οι προδιαγραφές πρέπει συνεχώς να μεταβάλλονται και να βελτιώνονται με βάση τις νέες αναλύσεις που προκύπτουν κάθε φορά με διαρκή έρευνα. Αυτό ονομάζεται Re-engineering (ανακυκλωμένη μηχανική), δηλαδή συνεχής βελτίωση των μεθόδων με βάση την έρευνα.

“Οι διαρκείς αναλύσεις χρειάζονται διότι δεν είναι δυνατόν να προβλέπουμε τις νέες εφαρμογές που δημιουργούνται. Έτσι δεν μπορούν να γίνουν στη πράξη ρυθμίσεις και κανονισμοί που να συμπεριλάβουν όλα τα προγράμματα.

Ακόμη το γεγονός ότι το δίκτυο Internet δεν έχει σύνορα σημαίνει ότι αν τεθούν κρατικοί νόμοι και κανονισμοί για τα σχολεία σε ένα κράτος αυτοί δεν θα ισχύουν για μαθητές που προέρχονται από άλλο κράτος όπου ισχύει διαφορετική νομοθεσία. Το κάθε κράτος μπορεί να θέσει ρυθμίσεις και κανονισμούς για την εκπαίδευση μέσα στα δικά του τοπικά σύνορα, έτσι τα προγράμματα που εισάγονται από άλλα κράτη μπορεί να μην πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Πρακτικά είναι αδύνατον να εμποδίσουμε την κυκλοφορία υποβαθμισμένου εκπαιδευτικού λογισμικού από ασυνείδητους προγραμματιστές και εταιρίες λογισμικού που έχουν έδρες σε όλο τον κόσμο” (Krauth, 1996).

Όμως οι προδιαγραφές είναι αναγκαίες και αποσκοπούν στην βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της ανώτερης εκπαίδευσης χρειάζονται προδιαγραφές σαν μέτρο αυτοκριτικής της εκπαίδευσης που παρέχουν. Οι προδιαγραφές αποτελούν ένα εργαλείο που υποδεικνύει κατά πόσο η εκπαίδευση εκπληρώνει τους αρχικούς στόχους της. “Οι προδιαγραφές δεν είναι μέρος κανονισμού των σχολείων, όμως θίγουν θέματα που χρειάζεται να συμπεριληφθούν στον κανονισμό. Οι προγραμματιστές και οι ιδιωτικές εταιρίες λογισμικού που παράγουν το εκπαιδευτικό λογισμικό μπορούν επίσης να βασιστούν σε γενικές οδηγίες σχεδιασμού και προδιαγραφές που θέτουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης ώστε τα προγράμματα τους να γίνονται άμεσα αποδεκτά” (Krauth, 1996).

Αυτό που πρέπει κυρίως να εξασφαλίζουν οι προδιαγραφές είναι η αυτενέργεια των μαθητών. Έτσι οι μαθητές πρέπει να παρακινούνται μέσω των προγραμμάτων ώστε να εργάζονται με ανεξαρτησία και να διαμορφώνουν μόνοι τους τις απορίες τους τις οποίες έπειτα θα ρωτήσουν στον καθηγητή. Το λογισμικό πρέπει να αφήνει την ευθύνη στον μαθητή να ρωτήσει τις απορίες αυτές και να πάρει ικανοποιητικές απαντήσεις. Πρέπει να δίδονται λεπτομερείς οδηγίες στους μαθητές από τον καθηγητή τους για να καταλάβουν πώς θα αξιολογήσουν μόνοι τους το εκπαιδευτικό λογισμικό που έχουν στη διάθεση τους. Επίσης μπορούν να τεθούν ορισμένες κοινές προδιαγραφές σε συμφωνία μεταξύ των κρατών και να υπάρξει μία ενιαία βάση για τον συνολικό έλεγχο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που δημιουργούνται.

• 2.3 Μερικές προτεινόμενες προδιαγραφές

Η Krauth (1996) παρουσιάζει ένα σύνολο προδιαγραφών έχει τεθεί στην Αμερική από ειδικούς για την ποιότητα εκπαίδευσης από απόσταση. “Ο εκπαιδευτικός φορέας που έθεσε αυτές τις προδιαγραφές λέγεται WICHE Western Cooperative for Educational telecommunications” (Krauth, 1996).

Μεταξύ άλλων, αναφέρoνται οι παρακάτω προδιαγραφές.

“Το εκπαιδευτικό ίδρυμα που παρέχει εκπαίδευση με ηλεκτρονικές μεθόδους πρέπει να

είναι επίσημα αναγνωρισμένο από τους αρμόδιους φορείς του κράτους.

Ο παροχέας εκπαίδευσης από απόσταση πρέπει να είναι κάποιο ίδρυμα ανώτερης εκπαίδευσης ή να είναι ένας συνασπισμός εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που συνεργάζονται μεταξύ τους.

Είναι ευθύνη του ιδρύματος που παρέχει την εκπαίδευση να ασκεί \ κριτική στα προγράμματα εκπαίδευσης από απόσταση που εφαρμόζει και να ελέγχει την τήρηση των προδιαγραφών.

Κάθε πρόγραμμα σπουδών από απόσταση πρέπει να έχει αποτελέσματα μάθησης που να ανταποκρίνονται πλήρως στο επίπεδο του πτυχίου που παρέχεται. Όλες οι απαιτήσεις και οι όροι για να πάρει πτυχίο ο μαθητής με παραδοσιακές μεθόδους πρέπει να ικανοποιούνται εξίσου με τα προγράμματα εκπαίδευσης εξ’ αποστάσεως.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση πρέπει να έχει συνοχή και να είναι ολοκληρωμένο.

Πρέπει να υπάρχει πλήρης αλληλεπιδραστική επικοινωνία του καθηγητή με κάθε μαθητή και του μαθητή με όλους τους συμμαθητές του.

Πρέπει να υπάρχει ειδικό προσωπικό που θα επιβλέπει κατάλληλα όλα τα προγράμματα που παρέχονται και θα φροντίζει για την αποφυγή λαθών.

Πρέπει να υπάρχει θεσμοθετημένο περιεχόμενο εκπαίδευσης και θεσμοθετημένες υποχρεώσεις μαθητών και καθηγητών, το πρόγραμμα να είναι συνεπές στο ρόλο και στους στόχους του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Διάφορες διαδικασίες αξιολόγησης και κριτικής πρέπει να εφαρμόζονται για την απόκτηση του τεχνολογικού εξοπλισμού και να εξασφαλίζουν την καταλληλότητα τους για την εκπλήρωση των σκοπών του προγράμματος.

Το πρόγραμμα πρέπει να παρέχει στους καθηγητές ειδικές υπηρεσίες για διδασκαλία με ηλεκτρονικά συστήματα και επίσης να παρέχει ολοκληρωμένη κατάρτιση του καθηγητή για τον τρόπο διδασκαλίας με ηλεκτρονικά μέσα.

Πρέπει να εξασφαλίζονται οι κατάλληλες πηγές μάθησης και να δίδονται στη διάθεση των μαθητών. Πρέπει το πρόγραμμα να παρέχει στους μαθητές πληροφορίες σαφείς, ξεκάθαρες, ολοκληρωμένες, ακριβείς και έγκαιρες. Ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει από το πρόγραμμα τις απαιτήσεις του κύκλου μαθημάτων, το πρόγραμμα μαθημάτων, τους τρόπους επικοινωνίας με τον καθηγητή και τους άλλους μαθητές, τις απαιτούμενες ικανότητες για να συμμετέχει, τις απαιτήσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό, τις προϋποθέσεις για ανάληψη εργασιών, τις διαθέσιμες υπηρεσίες, τις δυνατότητες υποτροφιών, το οικονομικό κόστος, τα δίδακτρα σε ιδιωτικά ιδρύματα.

Οι μαθητές που συμμετέχουν πρέπει να έχουν συνεχή και επαρκή πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες του προγράμματος που υποστηρίζουν την μάθηση τους. Οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα πρέπει να έχουν ένα κατάλληλο υπόβαθρο γνώσεων, να έχουν τις απαραίτητες θεωρητικές βάσεις για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα και να έχουν διδαχθεί την χρήση του τεχνολογικού εξοπλισμού ώστε να μπορούν να τον χρησιμοποιήσουν σωστά. Το πρόγραμμα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε κατηγορίας μαθητών και να τους παρέχει τις απαιτούμενες γνώσεις για να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα.

Οι διαφημίσεις και οι ανακοινώσεις που απευθύνονται τους μαθητές θα πρέπει να αναφέρονται μόνο σε περιγραφή του προγράμματος και σε διαθέσιμες υπηρεσίες και όχι σε άλλα θέματα άσχετα με το πρόγραμμα, ή σε διαφήμιση άλλου λογισμικού .

Πρέπει να εξασφαλίζεται και η αξιολόγηση των καθηγητών με βάση τον τρόπο διδασκαλίας τους και τις συνολικές δραστηριότητες τους στα προγράμματα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως.

Το εκπαιδευτικό ίδρυμα έχει την υποχρέωση να παρέχει διαρκή υποστήριξη, οικονομική και τεχνική στο πρόγραμμα. Οφείλει να διατηρεί την διάρκεια του κάθε προγράμματος σε κατάλληλα χρονικά πλαίσια, που επαρκούν για να παρέχονται ολοκληρωμένες σπουδές και να αποδίδονται πτυχία στους μαθητές. Δεν πρέπει τα προγράμματα να διακόπτονται ή να είναι ασυνεχή.

Ακόμη το ίδρυμα είναι υποχρεωμένο να αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων που εφαρμόζει, να κάνει έρευνες για την μάθηση που αποκομίζουν οι μαθητές, την απομνημόνευση γνώσεων από τους μαθητές, να ελέγχουν πόσο ικανοποιητική θεωρούν τη διαδικασία οι μαθητές και οι καθηγητές.

Όλοι οι μαθητές θα πρέπει να ενημερώνονται για τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών και να έχουν πρόσβαση στις περιοχές που αποθηκεύονται τα δεδομένα των ερευνών.

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος το ίδρυμα πρέπει να παρέχει στους μαθητές επίσημα πιστοποιητικά και έγγραφα που δείχνουν την πρόοδο τους και το βαθμό επιτυχίας τους στα μαθήματα” (Krauth, 1996).

Από αυτές τις προδιαγραφές φαίνονται οι στόχοι που πρέπει να έχει ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης από απόσταση ώστε η ποιότητα εκπαίδευσης να είναι ικανοποιητική. Έτσι με βάση αυτές, μπορούν να γίνουν κάποιες έρευνες στα πανεπιστήμια και να διαπιστωθεί αν τα προγράμματα που παρέχονται ανταποκρίνονται στους στόχους αυτούς.

Κάθε πρόγραμμα που σχεδιάζεται πρέπει να αξιολογείται. Δύο τρόποι αξιολόγησης που εφαρμόζονται στην εκπαίδευση από απόσταση αναφέρονται παρακάτω. Στα διάφορα στάδια σχεδιασμού όπου το πρόγραμμα σχεδιάζεται, τίθεται σε εφαρμογή και βελτιώνεται μπορεί να γίνει μία παραγωγική αξιολόγηση που θα οδηγήσει σε αλλαγές και βελτιώσεις του προγράμματος σε διάφορα σημεία. Οι βελτιώσεις μπορούν να γίνουν προτού το πρόγραμμα τεθεί σε εφαρμογή αλλά μπορούν να συνεχίσουν να γίνονται και στη διάρκεια που εφαρμόζεται. Ο στόχος του προγράμματος είναι να ανταποκριθεί στις ανάγκες μάθησης του εκπαιδευόμενου. Καθώς εφαρμόζεται το πρόγραμμα πρέπει να εξετάζεται διαρκώς αν το πρόγραμμα είναι αποτελεσματικό και αν οι εκπαιδευόμενοι που το χρησιμοποιούν σημειώνουν κάποια πρόοδο στην προσπάθεια να εκπληρώσουν τους επιθυμητούς στόχους. Σημεία που πρέπει να αξιολογούνται στην πορεία της διαδικασίας είναι η ποιότητα του περιεχομένου, η ποιότητα του προγράμματος στη ροή του, η ποιότητα της τεχνολογίας μετάδοσης, οι εμπειρίες του εκπαιδευόμενου από τη διαδικασία.

Μετά το τέλος του κύκλου μαθημάτων όπου εφαρμόστηκε το πρόγραμμα, μπορεί να γίνει μια αθροιστική αξιολόγηση να μετρηθούν τα αποτελέσματα, να διαπιστωθούν τα θετικά και αρνητικά σημεία και οι επιδράσεις του προγράμματος στους εκπαιδευόμενους σχετικά με την μάθηση που απόκτησαν, την εμπειρία τους από τη διαδικασία και τη μεθοδολογία του προγράμματος. Πρέπει να διαπιστωθεί αν οι αρχικοί στόχοι που είχαν τεθεί εκπληρώθηκαν ή όχι κατά τη διδασκαλία με τη βοήθεια του προγράμματος, να βρεθεί μέχρι ποιο σημείο έχει γίνει η εκπλήρωση των στόχων, να γίνει μία συνολική εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των μεθόδων και των επιδράσεων τους στον εκπαιδευόμενο. Κατά το σχεδιασμό του περιεχομένου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευόμενων στους οποίους απευθύνεται το πρόγραμμα οι αντικειμενικοί στόχοι που έχουν, τα μηνύματα που πρέπει να τους μεταδώσει το πρόγραμμα και αν τα μηνύματα που μεταδίδει, η σειρά με την οποία τα ανακοινώνει και η τεχνολογία μετάδοσης που χρησιμοποιείται τους βοηθούν αποτελεσματικά να εκπληρώσουν τους στόχους τους. Οι μέθοδοι διδασκαλίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ποικίλλουν. Μπορεί να γίνεται διδασκαλία σε μικρές ή μεγάλες ομάδες ατόμων, να γίνεται ανεξάρτητη μάθηση, να δημιουργούνται περιοχές διακίνησης ιδεών και να γίνονται ομαδικές συζητήσεις, αναλύσεις θεμάτων, επιμορφωτικά σεμινάρια, παρουσιάσεις προβλημάτων με τις λύσεις τους, να δίνονται απαντήσεις σε απορίες, να γίνονται παρουσιάσεις των πηγών πληροφοριών, περιηγήσεις σε διάφορες περιοχές του Internet με ταυτόχρονη αφήγηση από τον καθηγητή. Ο συνδυασμός των μεθόδων αυτών ή η μεμονωμένη χρήση ορισμένων μεθόδων οδηγεί σε διαφορετικές διαδικασίες μάθησης. Η διαρκής αξιολόγηση των μεθόδων επιτρέπει την επιλογή της σωστής μεθόδου ανάλογα με τις ανάγκες εκπαίδευσης που έχουν οι εκπαιδευόμενοι.

• 3.1 Σύγχρονες υπηρεσίες παρουσίασης πληροφοριών

Οι εικονικές-δυνητικές βιβλιοθήκες (virtual libraries) δημιουργούνται στα πανεπιστήμια και στα σχολεία από τις υπηρεσίες βιβλιοθηκών που υπάρχουν στα ιδρύματα αυτά. Ο στόχος της εικονικής-δυνητικής βιβλιοθήκης είναι η πληροφόρηση και ενημέρωση των φοιτητών που συμμετέχουν στα προγράμματα εκπαίδευσης εξ αποστάσεως και η ανταλλαγή πληροφοριών με άλλες βιβλιοθήκες. Οι κατάλογοι των βιβλίων και πληροφορίες για αυτά μπορούν να δημοσιεύονται στο Internet. Τα κτήρια βιβλιοθηκών κάθε πανεπιστημίου εξοπλίζονται με τα απαραίτητα τεχνολογικά μέσα και υιοθετούν νέες υπηρεσίες ηλεκτρονικής παρουσίασης πληροφοριών μέσω του δικτύου υπολογιστών. Η οργάνωση ενός σύγχρονου κτηρίου βιβλιοθήκης έχει στόχο να μπορεί να παρέχει διδακτικά μέσα και πληροφορίες σε όλους τους φοιτητές εντός και εκτός του πανεπιστημίου, οι υπηρεσίες να λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο και να καλύπτουν πολλές περιοχές μέσω του δικτύου υπολογιστών.

Αναλόγως με τα οικονομικά μέσα που είναι διαθέσιμα σε κάθε πανεπιστήμιο, οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης πρέπει να αποφασίσουν ποιες υπηρεσίες είναι απαραίτητες και να τις συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της βιβλιοθήκης. Στο σχεδιασμό μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην τεχνολογία μετάδοσης των πληροφοριών μέσω του δικτύου υπολογιστών.

“Δεν πρέπει απλά να προστεθεί η τεχνολογία δικτύων αλλά να σχεδιαστούν ολοκληρωμένες υπηρεσίες με βάση την τεχνολογία αυτή. Η σύγχρονη βιβλιοθήκη πρέπει να επιτελεί διδακτικό έργο. Δεν πρέπει να είναι πλέον ένας χώρος όπου απλά θα παραδίδονται βιβλία και έντυπο υλικό στους μαθητές. Πρέπει να υποστηρίζει πλήρως με ολοκληρωμένες υπηρεσίες για τους μαθητές που παρακολουθούν κύκλους μαθημάτων από απόσταση και να τους διευκολύνει σε όλες τις ομαδικές εργασίες που εκτελούν στα πλαίσια του κύκλου μαθημάτων. Η ανώτερη εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται σε πολλές γεωγραφικές περιοχές και οι σύγχρονες βιβλιοθήκες πρέπει να μπορούν να την υποστηρίξουν” (Bazillion & Braun, 1995).

• 3.2 Ο νέος ρόλος της βιβλιοθήκης

Το γεγονός ότι δημιουργούνται εικονικές-δυνητικές βιβλιοθήκες δεν σημαίνει ότι θα καταργηθούν τα κτήρια των βιβλιοθηκών που ήδη υπάρχουν, τα βιβλία και οι υπηρεσίες δανεισμού των βιβλίων. Μπορεί να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι όλα αυτά αποτελούν απαρχαιωμένες μεθόδους τώρα που θα δημιουργηθούν τα ηλεκτρονικά βιβλία και το έντυπο υλικό θα αντικατασταθεί από ηλεκτρονικά δεδομένα. Υπάρχουν διάφορα ερωτηματικά σχετικά με αυτή την καινοτομία.

Αν γραφεί το περιεχόμενο των βιβλίων μόνο σε ηλεκτρονική μορφή θα εξοικονομήσουμε χώρο και δεν θα χρειαζόμαστε πολλά βιβλία αλλά μόνο λίγα ηλεκτρονικά “βιβλία” που το περιεχόμενο τους θα μπορεί να αλλάζει αναλόγως με την επιθυμία του αναγνώστη και κάποιες ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων που θα περιέχουν όλα τα βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή. “Μία εσφαλμένη αντίληψη που προκύπτει είναι η εξής: Κάποιοι πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να καταργηθούν τα μεγάλα κτήρια βιβλιοθήκης αφού δεν θα απαιτείται πλέον μεγάλος χώρος για την αποθήκευση των βιβλίων. Σύμφωνα με τις ίδιες αντιλήψεις όλες οι πληροφορίες θα λαμβάνονται μέσω του Internet και θα μπορεί ο καθένας να βρει τις πληροφορίες που θέλει χωρίς να μετακινηθεί από το σπίτι του ή το γραφείο του. Ενώ η προοπτική αυτή φαίνεται λογική από μία άποψη, στην πραγματικότητα οι βιβλιοθήκες χρειάζονται κτήρια. Ο ρόλος της τεχνολογίας μετάδοσης πληροφοριών μέσω του δικτύου υπολογιστών δεν είναι να αποδυναμώσει τα κτήρια βιβλιοθηκών αλλά να τα ενισχύσει και να αυξήσει τις υπηρεσίες που παρέχουν. Οι βιβλιοθήκες αποτελούν κεντρικούς χώρους των πανεπιστημίων και έχουν μεγάλη σημασία.

Οι συλλογές βιβλίων και έντυπων υλικών δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Το μόνο που ίσως συμβεί είναι να δημιουργηθούν πολλά “περιοδικά του Ιστού” που θα διαδίδονται με Ιστοσελίδες του Internet και όχι σε έντυπη μορφή. Έτσι μπορεί να απαιτείται στο κοντινό μέλλον λιγότερος χώρος για συλλογή περιοδικών ή ενημερωτικών εντύπων από τις βιβλιοθήκες, πολλά όμως περιοδικά θα κυκλοφορούν παράλληλα σε έντυπη και σε ηλεκτρονική μορφή. Τα βιβλία θα συνεχίσουν να εκδίδονται και οι βιβλιοθήκες θα συνεχίσουν να τα συλλέγουν” (Bazillion & Braun, 1995).

Ο χώρος που ίσως εξοικονομηθεί στο κτήριο από την έλλειψη εντύπων περιοδικών θα πρέπει να αφιερωθεί σε άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Μπορεί να δημιουργηθεί μια αίθουσα υπολογιστών που συνδέονται στο Internet και οι φοιτητές εκεί με την καθοδήγηση των βιβλιοθηκονόμων να βρίσκουν τους τίτλους βιβλίων που τους ενδιαφέρουν, επίσης πρέπει να υπάρχουν διάφορα μέσα για να κάνουν μελέτες και έρευνες οι μαθητές.

“Αν δεχτούμε ότι η εικονική-δυνητική βιβλιοθήκη δεν πρέπει να είναι εγκατεστημένη σε ένα σταθερό κτήριο του πανεπιστημίου είναι σαν να αρνούμαστε τον διδακτικό ρόλο που έχει η βιβλιοθήκη” (Bazillion & Braun, 1995).

• 3.3 Οι βιβλιοθήκες συνδέονται στο δίκτυο υπολογιστών

Η εξάπλωση των δικτύων υπολογιστών σε όλα τα πανεπιστήμια και τα σχολεία αυξάνει τις ευκαιρίες μάθησης και δίνει πολλές νέες δυνατότητες για εκπαίδευση από απόσταση. Έτσι τα κτήρια βιβλιοθηκών πρέπει να διαθέτουν ειδικό προσωπικό που θα διευκολύνει τους μαθητές να κάνουν αναζητήσεις στο Internet, να ερευνούν τα βιβλία που υπάρχουν στην βιβλιοθήκη και έχουν καταγραφεί σε βάσεις δεδομένων, να ερευνούν στοιχεία από βιβλιοθήκες άλλων πόλεων που συνδέονται στο δίκτυο.

"Πρέπει να αποκτήσουν δυνατότητες για να κάνουν έρευνα και αυτές οι δυνατότητες πρέπει να διδάσκονται στους μαθητές από το προσωπικό της βιβλιοθήκης. Τα κτήρια στις σύγχρονες βιβλιοθήκες έχουν κάποιες ανάγκες για δημιουργία νέων χώρων. Χρειάζεται να υπάρχουν αίθουσες της μορφής τηλετάξεων με υπολογιστές συνδεδεμένους στο Internet για να γίνεται η έρευνα των βιβλίων με ηλεκτρονικές μεθόδους. Ακόμη χρειάζεται να υπάρχουν κοινές αίθουσες πολυμέσων για τους χρήστες στις οποίες με ειδικό λογισμικό να δημιουργείται ένα κοινό περιβάλλον του δικτύου όπου μπορούν να δημιουργούν γραπτά κείμενα και αντίγραφα των πληροφοριών που συλλέγουν από τις πηγές του δικτύου. Σε κάθε αίθουσα πολυμέσων πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 24 σταθμοί πολυμέσων που να μπορούν να επεξεργαστούν πληροφορίες από διάφορα ηλεκτρονικά μέσα όπως CD-ROM ή DVD, οπτικούς δίσκους, δίσκους λέιζερ και δίκτυα υπολογιστών.

Αυτός ο εξοπλισμός πρέπει να επιλεγεί ώστε να είναι τελευταίας τεχνολογίας.

Στο κτήριο βιβλιοθήκης επομένως χρειάζεται ένας ειδικός χώρος για την εγκατάσταση όλου αυτού του εξοπλισμού. Στο κτήριο ακόμη χρειάζονται χώροι για τα γραφεία προσωπικού, χώροι εργασίας, μια αίθουσα διδασκαλίας, το γραφείο παροχής υπηρεσιών, οι χώροι με τα βιβλία. Το μέγεθος των χώρων καθορίζεται ανάλογα με το συνολικό μέγεθος του κτηρίου.

Η αίθουσα διδασκαλίας πρέπει να έχει μεγάλο μέγεθος ώστε να εξυπηρετεί ταυτόχρονα 30-35 μαθητές .Η επιλογή του εξοπλισμού βασίζεται κυρίως στις συνθήκες που επικρατούν την περίοδο της αγοράς του. Σε γενικές γραμμές κάθε σταθμός πολυμέσων πρέπει να διαθέτει υπολογιστή συνδεδεμένο στο Internet, να υπάρχουν στην αίθουσα ισχυροί υπολογιστές που συνδέονται με διάφορες συσκευές όπως συσκευές DVD ή CD-ROM, συσκευές που αναπαράγουν οπτικούς δίσκους και δίσκους λέιζερ, συσκευές εγγραφής και ανάγνωσης οπτικών δίσκων, συσκευές βίντεο(VCR), δίσκοι αποθήκευσης δεδομένων. Ακόμη χρειάζεται στην αίθουσα διδασκαλίας να υπάρχει σύστημα προβολής και οθόνη LCD που συνδέεται με το σύστημα προβολής και με υπολογιστή για να προβάλλει εικόνες από υπολογιστή" (Bazillion & Braun, 1995).

Στις νέες τεχνολογίες μάθησης εξ αποστάσεως περιλαμβάνονται τα συστήματα αμφίδρομης τηλεόρασης (Interactive TV, ITV) ή ψηφιακής τηλεόρασης και χρειάζεται να υπάρχουν τέτοια συστήματα στις αίθουσες διδασκαλίας των βιβλιοθηκών αλλά και στις τηλετάξεις. Τα συστήματα αμφίδρομης τηλεόρασης ITV χρησιμοποιούνται παράλληλα με το δίκτυο υπολογιστών για εφαρμογές εκπαίδευσης. Οι καθηγητές ή οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να διδάξουν πώς γίνεται η έρευνα με ηλεκτρονικά μέσα στο δίκτυο υπολογιστών ή για να διδάξουν κύκλους μαθημάτων από απόσταση.

"Το δίκτυο υπολογιστών σε συνδυασμό με την αμφίδρομη τηλεόραση μπορεί να προσθέσει στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως την αμεσότητα της αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας με σήμα video και παράλληλη δυνατότητα χρήσης εξομοιωτικών προγραμμάτων μέσω υπολογιστή. Επίσης υπάρχουν και άλλες εφαρμογές της αμφίδρομης τηλεόρασης και του δικτύου υπολογιστών που υποστηρίζουν την εκπαίδευση έξω από την τάξη και την επικοινωνία πολλών ατόμων" (Bazillion & Braun, 1995).

Τα προγράμματα πολυμέσων που αποθηκεύονται σε CD-ROM μπορούν να διαδίδονται μέσω του δικτύου υπολογιστών και της αμφίδρομης τηλεόρασης. Επειδή οι υπηρεσίες πληροφόρησης φτάνουν κατευθείαν στο σπίτι του εκπαιδευόμενου τα δύο αυτά μέσα θα κυριαρχήσουν στις εφαρμογές εκπαίδευσης από απόσταση. Για το συνδυασμό δικτύου υπολογιστών και αμφίδρομης τηλεόρασης μπορούν να χρησιμοποιηθούν ορισμένες συσκευές που λέγονται infoσυσκευές, και παρέχουν υπηρεσίες Internet μέσα από την τηλεόραση ή να χρησιμοποιηθούν PC με κατάλληλο εξοπλισμό που να μπορούν να γίνουν δέκτες αμφίδρομης τηλεόρασης.

Το κάθε κράτος μπορεί να δημιουργήσει κόμβους δικτύου υπολογιστών και αμφίδρομης τηλεόρασης στα σχολεία, στα πανεπιστήμια και σε όλα τα ιδρύματα εκπαίδευσης ώστε να υποστηρίξει την χρήση αυτών των μέσων. Έτσι θα μπορούν να παρέχονται προγράμματα ολοκληρωμένων σπουδών από απόσταση με τα μέσα αυτά και οι μαθητές θα μπορούν να παίρνουν πτυχία ή να παρακολουθούν μεμονωμένους κύκλους μαθημάτων ή σεμιναρίων.

• 3.4 Αυξάνονται οι δυνατότητες πρόσβασης στις πληροφορίες

Οι ενήλικοι μαθητές μπορούν να παρακολουθούν από απόσταση τα μαθήματα σε νυχτερινές ώρες. Κάθε κύκλος μαθημάτων από απόσταση παρέχει στον μαθητή υλικό για έρευνα. Οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης πρέπει να βοηθούν τους μαθητές να αξιοποιούν το παρεχόμενο υλικό και να αναπτύξουν τις ικανότητες που απαιτούνται για την έρευνα με ηλεκτρονικά μέσα.

"Οι οπτικές βιντεο-παρουσιάσεις συχνά είναι καλύτερο μέσο διδασκαλίας από ότι οι προφορικές εξηγήσεις ή οι γραπτές πληροφορίες. Μία σύνδεση με μετάδοση εικόνας βίντεο μεταξύ των μελών της βιβλιοθήκης και των μαθητών της τηλετάξης σε απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για να δώσει ο υπεύθυνος οδηγίες στους μαθητές και να τους εξηγήσει πώς θα διερευνήσουν το έντυπο υλικό μέσω του δικτύου υπολογιστών ή πώς θα ελέγξουν τις πληροφορίες σε ηλεκτρονική μορφή που παρέχει η βιβλιοθήκη, ή πώς θα ψάξουν καταλόγους βιβλίων στο Internet. Όλα εξαρτώνται από τον εξοπλισμό που έχουν στη διάθεση τους οι μαθητές των τηλετάξεων στις απομακρυσμένες περιοχές. Επειδή δεν μπορεί ο κάθε μαθητής να έχει στο σπίτι του σύνδεση στο Internet και στην αμφίδρομη τηλεόραση όλα τα μέσα θα πρέπει να του παρέχονται στην τηλετάξη της περιοχής του" (Bazillion & Braun, 1995).

Έτσι πρέπει να δαπανηθούν κάποια σημαντικά οικονομικά ποσά από τα σχολεία για την απόκτηση εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας. Οι βιβλιοθήκες πρέπει να παρέχουν αποτελεσματική υποστήριξη σε όσους παρακολουθούν μαθήματα εξ αποστάσεως.

Η εκπαίδευση από απόσταση απευθύνεται ουσιαστικά σε απεριόριστο αριθμό μαθητών. Αν εμπλακούν στο χώρο οι ιδιωτικές εταιρίες με κερδοσκοπικό χαρακτήρα τότε έχουμε πλέον μία νέα αγορά, την αγορά εκπαίδευσης. και τη βιομηχανία παραγωγής εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην περίπτωση αυτή ο ρόλος των βιβλιοθηκών είναι αξιολογούν και να συλλέγουν τις πηγές πληροφοριών που δημιουργούνται από ιδιωτικούς φορείς και κυρίως να εκπαιδεύουν τους ερευνητές στη χρήση των πηγών αυτών όπως και τους μαθητές που κάνουν ερευνητικές εργασίες. Έτσι οι βιβλιοθήκες χρειάζεται να έχουν σύνδεση στο δίκτυο υπολογιστών και στα δίκτυα αμφίδρομης τηλεόρασης ώστε μέσω των δικτύων αυτών να προσφέρουν προϊόντα έρευνας των βιβλιοθηκών και προγράμματα εκπαίδευσης από απόσταση.

"Οι χρήστες του δικτύου έχουν την σταθερή ανάγκη να μετατρέψουν την πληροφορία σε γνώση και γίνει αυτό χρειάζεται κάποια διανοητική άσκηση με διαδικασίες έρευνας και επιλογής σε συνεργασία του μαθητή με τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης" (Bazillion & Braun, 1995).

Όπως οι πολύπλοκες ηλεκτρονικές συσκευές ή πολύπλοκα προγράμματα στον υπολογιστή συνοδεύονται από οδηγίες χρήσης, χωρίς τις οποίες είναι αδύνατον να κατανοήσει κανείς πώς λειτουργούν, έτσι και η διερεύνηση των πηγών πληροφοριών που παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα δεν είναι εύκολη χωρίς καθοδήγηση από ειδικούς.

"Στις τεχνολογίες εκπαίδευσης από απόσταση που μπορούν να υιοθετηθούν περιλαμβάνονται οι εκπομπές μέσω δορυφόρου, οι εκπομπές αμφίδρομης τηλεόρασης, η αμφίδρομη τηλεδιάσκεψη με σήμα ήχου (audio) και κινούμενης εικόνας (video) από το δίκτυο υπολογιστών. Αυτές οι τεχνολογίες βοηθούν τον καθηγητή να απευθύνει την εκπαίδευση σε ένα ευρύ κοινό μαθητών σε όλο τον κόσμο" (Bazillion & Braun, 1995).

• 3.5 Το διδακτικό έργο της εικονικής-δυνητικής βιβλιοθήκης

Οι εικονικές-δυνητικές βιβλιοθήκες υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό τον μαθητή στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Οι μαθητές συχνά συναντούν δυσκολίες όταν πρέπει να ερευνήσουν και να συλλέξουν μόνοι τους υλικό από τις πηγές πληροφοριών που βρίσκονται στο δίκτυο. "Οι δυσκολίες μπορεί να είναι ότι δεν ξέρουν ποιες πηγές να επιλέξουν ή ότι δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο, ή δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα τεχνολογικά μέσα, ή ότι τα προγράμματα που ερευνούν το Internet δεν τους φέρνουν ακριβώς τις πληροφορίες που χρειάζονται αλλά παραπλήσιες όταν ψάχνουν με βάση συγκεκριμένες λέξεις–κλειδιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συμβουλή και η καθοδήγηση κάποιου ειδικού, ο οποίος έχει τον ρόλο του "πλοηγού" στο δίκτυο υπολογιστών και έχει καταρτιστεί κατάλληλα για να διαθέτει όλες τις απαραίτητες ικανότητες. Ο ειδικός αυτός εκτός από τον επιμορφωτή είναι και ο υπεύθυνος της βιβλιοθήκης που θα βοηθήσει τον μαθητή να συλλέξει ακριβώς τις πληροφορίες που του χρειάζονται" (Bazillion & Braun, 1995).

Έτσι πρέπει να αντιμετωπιστούν κάποια προβλήματα όπως η δυσκολία πρόσβασης του μαθητή στον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης, η καθυστέρηση να δοθούν στον μαθητή οι πληροφορίες και τα έντυπα που χρειάζεται, λόγω γραφειοκρατικών περιορισμών από τους κανονισμούς της βιβλιοθήκης.

"Η μη έγκαιρη αποστολή πληροφοριών στους μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση, υποβαθμίζει την εκπαίδευση τους σε σχέση με τους μαθητές που παρακολουθούν κανονικά τα μαθήματα μέσα στο πανεπιστήμιο. Έτσι οι πρώτοι μαθητές δεν αισθάνονται ικανοποιημένοι από την εκπαίδευση τους παρόλο που το πανεπιστήμιο στοχεύει να τους παρέχει ίσες ευκαιρίες στην διδασκαλία και στην πρόσβαση από απόσταση" (Bazillion & Braun, 1995).

Η επικοινωνία καθηγητή-μαθητή μέσω της τεχνολογίας πρέπει να είναι άμεση και πλήρης. Στη διάρκεια επικοινωνίας μέσω του δικτύου υπολογιστών πρέπει να χρησιμοποιούνται εφαρμογές πολυμέσων. Τα δίκτυα υπολογιστών πρέπει να παίξουν ρόλο παρουσιάσεων μαθημάτων και εργαλείων ομαδικής συνεργασίας που θα δημιουργήσουν στους μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα από απόσταση την αίσθηση ότι βρίσκονται πραγματικά μέσα στο πανεπιστήμιο. Βλέποντας τις βιβλιοθήκες μέσα από αυτή την οπτική γωνία, δημιουργούνται νέες απαιτήσεις στις υπηρεσίες που πρέπει να παρέχουν. Οι υπηρεσίες αυτές πρέπει να προβλέπουν την κατάρτιση του χρήστη, την υποστήριξη του χρήστη στις προσπάθειες του για έρευνα των πληροφοριών, την επίλυση κάθε προβλήματος που προκύπτει στην διάρκεια των προσπαθειών του, την απάντηση στις απορίες του.

Οι εμπειρίες μάθησης που αποκτούν οι μαθητές σε διδασκαλία μέσα από το δίκτυο υπολογιστών και την αμφίδρομη τηλεόραση συμπληρώνονται από ομαδικές ερευνητικές εργασίες που είναι επιπλέον ευκαιρίες για εκπαίδευση. Οι μαθητές που παρακολουθούν τα μαθήματα από απόσταση πρέπει να ενθαρρύνονται να ερευνούν εικονικές-δυνητικές βιβλιοθήκες άλλων περιοχών μέσω του δικτύου υπολογιστών.

"Συνήθως οι ενήλικοι μαθητές έχουν αυξημένη κριτική ικανότητα και προσήλωση σε κάποιους στόχους, δηλαδή θέλουν να διδαχτούν ή να ενημερωθούν πάνω σε συγκεκριμένα πράγματα. Αυτό αποτελεί το κύριο κίνητρο τους για μάθηση.

Από την άλλη πλευρά όμως μπορεί οι γνώσεις τους στους υπολογιστές ή στην έρευνα των βιβλιοθηκών να είναι περιορισμένες. Οι γνώσεις και τρόπος αντίληψης του κάθε εργαζομένου διαμορφώνονται με βάση τις μακροχρόνιες εμπειρίες που έχει από το επάγγελμα του και διαφέρει από άτομο σε άτομο.

Έτσι οι στρατηγικές καθοδήγησης που απαιτούνται για τον καθένα είναι διαφορετικές μεταξύ τους, μοναδικές και εξειδικευμένες. Η περιέργεια και η επιμονή του ενήλικου εκπαιδευόμενου πρέπει να κεντριστούν με κατάλληλο τρόπο ώστε να αυξηθεί το ενδιαφέρον του και να οδηγηθεί στην μάθηση. Αυτά τα δύο στοιχεία συχνά τους βοηθούν αποτελεσματικά στην εξερεύνηση των πληροφοριών με ηλεκτρονικά μέσα" (Bazillion & Braun, 1995).

Για την μάθηση εξ αποστάσεως είναι απαραίτητο να υπάρχουν κάποιες ενδιάμεσες υπηρεσίες. Χρειάζεται επικοινωνία των εκπαιδευόμενων με επαγγελματία βιβλιοθηκονόμο για καθοδήγηση στην εύρεση των πηγών. "Όταν έχουν στην διάθεση τους μια βιβλιογραφία μπορούν έπειτα οι ίδιοι να ξεχωρίσουν τις ζητούμενες πληροφορίες. Αυτό όμως μπορεί να είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη διαδικασία και έτσι χρειάζεται να υπάρχει μία υπηρεσία στην βιβλιοθήκη που να μπορεί να τους διευκολύνει σε αυτό το θέμα. Επίσης χρειάζεται μια υπηρεσία σύνδεσης πολλών βιβλιοθηκών μεταξύ τους για ανταλλαγή στοιχείων.

Ο στόχος μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης είναι επομένως να απλοποιήσει την επικοινωνία του μαθητή με τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και της τηλεδιάσκεψης μέσω δικτύου υπολογιστών για την επικοινωνία του εκπαιδευόμενου με τις υπηρεσίες πληροφοριών της βιβλιοθήκης. Το ίδιο κέντρο πληροφοριών μπορεί να είναι και ένα κέντρο επικοινωνίας των μαθητών που θα τους παρέχει καθοδήγηση στις έρευνες τους.

Επίσης ηλεκτρονικές υπηρεσίες μπορούν να παρέχουν τα διοικητικά έγγραφα σε μαθητές από απόσταση όπως αιτήσεις, λήψη στοιχείων, πληροφορίες βιογραφικά σημειώματα, βεβαιώσεις κ.λ.π." (Bazillion & Braun, 1995).

Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλύψει απαιτήσεις γρήγορης αποστολής και λήψης τέτοιων πληροφοριών. Όταν γίνεται μία συνέντευξη του μαθητή είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθεί μια μορφή σύγχρονης επικοινωνίας Αυτή μπορεί να γίνει μέσω του δικτύου υπολογιστών με υπηρεσίες που υποστηρίζουν μετάδοση φωνής και εικόνας σε πραγματικό χρόνο ή μέσω του τηλεφώνου ή της σύνδεσης με σήμα εικόνας και ήχου. "Έτσι τα γραφεία υπηρεσιών της βιβλιοθήκης πρέπει να εξοπλιστούν με συστήματα video–τηλεδιάσκεψης, συστήματα τηλεδιάσκεψης μέσω του δικτύου υπολογιστών, σαρωτές εικόνων (Scanners), κάμερες ώστε να μετατρέπουν τις έντυπες πληροφορίες, φωτογραφίες, σχεδιαγράμματα σε ηλεκτρονική μορφή και να τις διαδίδουν στους μαθητές μέσα από το δίκτυο υπολογιστών και της αμφίδρομης τηλεόρασης" (Bazillion & Braun, 1995).

Η σύνδεση των απομακρυσμένων περιοχών με τους καταλόγους και τις βάσεις δεδομένων που περιλαμβάνονται στην εικονική-δυνητική βιβλιοθήκη είναι χρήσιμη αλλά συχνά δεν είναι ικανοποιητική και ο μαθητές δυσκολεύονται να πάρουν πληροφορίες με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης χρειάζεται να καθοδηγούν τους μαθητές και να τους παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες πληροφόρησης. "Όλες οι πηγές πληροφοριών του Internet για οποιοδήποτε ακαδημαϊκό θέμα δημοσιεύονται σε άρθρα επιστημονικών περιοδικών. Η ανάγνωση των περιοδικών, η επεξεργασία και ταξινόμηση των πληροφοριών από περιοδικά πρέπει να αποτελεί έργο του προσωπικού της βιβλιοθήκης γιατί είναι μια εργασία που δεν μπορεί να την κάνει εύκολα ο μαθητής" (Bazillion & Braun, 1995).

• 3.7 Πρόσθετος εξοπλισμός

Η πρόσβαση από απόσταση με ηλεκτρονικά μέσα στην εικονική-δυνητική βιβλιοθήκη πρέπει να αντικαθιστά την πρόσβαση στην πραγματική βιβλιοθήκη και ο μαθητής να αισθάνεται ότι βρίσκεται εκεί. Οι μαθητές πρέπει να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για να ερευνήσουν τις βιβλιοθήκες από απόσταση.

Απαιτείται να έχουν πρόσβαση οι μαθητές σε αίθουσες υπολογιστών με σύγχρονους υπολογιστές σε δίκτυο που πρέπει να αναβαθμίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Τα καλώδια οπτικών ινών πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να συνδεθούν οι μαθητές από απόσταση με υπολογιστές πολυμέσων και να έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν εικόνα video με ποιότητα ικανοποιητική, να έχουν πολυ-συσκευές, το PC τους να συνδέεται ταυτόχρονα εκτυπωτές, φωτοαντιγραφικά, τηλέφωνο, τηλεόραση και όλα αυτά να συνδέονται στο δίκτυο υπολογιστών.

Οι παρεχόμενες πληροφορίες πρέπει να βελτιώνονται διαρκώς στην ποιότητα και στην ευκολία πρόσβασης σε αυτές.

Τα μόντεμ που συνδέουν τους υπολογιστές του δικτύου πρέπει να είναι υψηλών ταχυτήτων, "οι γραμμές μεταφοράς δεδομένων πρέπει να έχουν τουλάχιστον ταχύτητες Τ1 ή Τ3, να υπάρχει εκσυγχρονισμένο λογισμικό για την επικοινωνία των υπολογιστών στο δίκτυο και οι υπολογιστές του δικτύου να συνδέονται σε εκτυπωτές λέιζερ και σε κάμερες. Επίσης μπορεί να υπάρχει και σύστημα video-τηλεδιάσκεψης στις εικονικές-δυνητικές βιβλιοθήκες.

Είναι σημαντικό να υπάρχει εύκολη πρόσβαση στη βιβλιοθήκη από πολλές περιοχές. Με σωστή αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχουν τα συστήματα ηλεκτρονικής επικοινωνίας η εκπαίδευση από απόσταση μπορεί να μεταδοθεί στο σπίτι του εκπαιδευόμενου. "Οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι ανοικτές σε μαθητές από πολλές γεωγραφικές περιοχές. Οι υπηρεσίες πρέπει να παρέχονται στους μαθητές όπου και αν βρίσκονται και όχι μόνο σε αυτούς που βρίσκονται σε περιοχές κοντά στο πανεπιστήμιο.

Η ηλεκτρονική υποδομή της βιβλιοθήκης πρέπει να οδηγεί την βιβλιοθήκη σε έναν ανοικτό διάλογο με τους χρήστες της. Οι βιβλιοθηκονόμοι δεν συλλέγουν απλώς πληροφορίες αλλά καθοδηγούν τους χρήστες στη αναζήτηση των πληροφοριών" (Bazillion & Braun, 1995).

Ο ρόλος της εικονικής-δυνητικής βιβλιοθήκης είναι διπλός. Πρέπει να παρουσιάζει ένα σύνολο πληροφοριών που έχουν συλλεχθεί σε τοπικό επίπεδο και ανήκουν στο τοπικό πανεπιστήμιο αλλά επιπλέον να ανοίγει τις πύλες προς έναν απεριόριστο κόσμο πληροφοριών οι οποίες με την εξερεύνηση τους από τους χρήστες θα μετατραπούν σε γνώσεις. Το τοπικό δίκτυο υπολογιστών σε ένα πανεπιστήμιο συνδέει το κτήριο της βιβλιοθήκης με τα άλλα κτήρια του ιδρύματος ενώ το δίκτυο Internet συνδέει την βιβλιοθήκη με άλλα πανεπιστήμια. Η δομή της βιβλιοθήκης πρέπει να είναι κατάλληλη ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εκπαίδευσης από απόσταση. Ο νέος ρόλος των βιβλιοθηκών είναι να συμμετέχουν ενεργά στην διδασκαλία των μαθητών και όχι απλά να τους δανείζουν βιβλία και έντυπα.

"Οι χώροι της σύγχρονης βιβλιοθήκης πρέπει να είναι αρκετά μεγάλοι, να δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα σε όσους εργάζονται εκεί. Σε σύγχρονα κτήρια που έχουν πολλά παράθυρα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προστασίας των βιβλίων και των εντύπων από την φθορά που προκαλεί η έκθεση σε ηλιακό φως και έτσι θα πρέπει στα παράθυρα να υπάρχουν φίλτρα που εμποδίζουν τις υπεριώδεις ακτινοβολίες" (Bazillion & Braun, 1995). Η περιγραφή αυτού του μοντέλου βιβλιοθήκης αντιπροσωπεύει τις βιβλιοθήκες που πρέπει να έχουν τα σύγχρονα πανεπιστήμια τα οποία σχεδιάζουν να παρέχουν ολοκληρωμένες σπουδές από απόσταση. Οι νέες υπηρεσίες της βιβλιοθήκης ενός πανεπιστημίου και οι δυνατότητες παγκόσμιας πρόσβασης σε αυτή, την καθιστούν μια αυτόνομη μονάδα παροχής πληροφοριών στο δίκτυο υπολογιστών. Επιπλέον μπορούν να δημιουργηθούν κοινές βιβλιοθήκες με συνεργασία πολλών πανεπιστημίων οι οποίες θα είναι πολύ μεγαλύτερες από μία συνηθισμένη βιβλιοθήκη, θα έχουν περισσότερο προσωπικό και θα μπορούν να συλλέγουν και να διαχειρίζονται ένα πολύ μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών από ότι μια απλή βιβλιοθήκη.